بیمه کردن محصولات کشاورزی چگونه است و چه فایده هایی دارد؟

بیمه کردن محصولات کشاورزی چگونه است و چه فایده هایی دارد؟ را از سایت هاب گرام دریافت کنید.

بیمه محصولات کشاورزی " Insurance of agriculture products "

مقدمه :

هرچند خدمات بیمه از قدمتی چند صد ساله برخوردار است امّا بیمۀ محصولات کشاورزی از اوایل قرن بیستم در جهان و از دو دهه پیش در ایران پدیدار گردید . از آنجا که ظهور هر پدیده و یا فعالیت اجتماعی به دلیل نیازمندی انسان در یک برهه خاص تاریخی است و تحوّل و پیشرفت آن در گذر زمان به عوامل مختلف اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و جغرافیایی بستگی دارد لذا تحلیل ماهیت ، مزایا و معایب آن می تواند بسیار مفید واقع شود .

بیمه و انواع آن :

امروزه بیمه ها به صورت بسیار متنوع و گسترده ای در زندگی های مدرن به کار گرفته می شوند چنانکه آن را یکی از شاخص های توسعه یافتگی در جوامع بشری به شمار می آورند . در مورد وجه اشتقاق و کلمه    " بیمه " نظرات مختلفی وجود دارد . برخی لغت شناسان آن را ار ریشه واژه فارسی " بیم " به معنای خوف و ترس ولی برخی دیگر آن را از لغت اردو " بیما " ( Bimea ) به معنای ضمانت دانسته اند . بیمه ( insurance ) قراردادی است که به موجب آن یک طرف قرارداد به نام بیمه گر ( insurer ) متعهد می شود تا در قبال دریافت مبلغی به عنوان حق بیمه قطعی یا برآوردی ( premume ) درصورت وقوع حادثه ای ( accident ) که به عنوان موضوع خطرزا ( risk ) درمتن قرارداد آورده می شود ، مبلغی را به طرف دیگر یعنی بیمه گزار ( insured ) بپردازد . قرارداد بیمه به عنوان قرارداد جبران خسارت ( loss ) مطرح است و بیمه شونده هیچ سودی بابت این قرارداد نمی برد بلکه تنها خسارت وارده بر او تا حدودی جبران می گردد . بیمه مکانیزمی برای انتقال احتمال بروز خسارت های مالی درقبال پرداخت مبلغ ثابت توافقی به بیمه گر می باشد ولی پرداخت حق بیمه باید قبل از وقوع خسارت احتمالی صورت گیرد .

به طور کلی بیمه ها را می توان در سه گروه عمده تقسیم بندی نمود :

الف) بیمه اموال نظیر بیمه منازل و بیمه اتومبیل

ب ) بیمه اشخاص نظیر بیمه عمر و بیمه درمان

ج ) بیمه های مسئولیت ( liability )  نظیر بیمه مسئولیت پزشکان

همچنین اصولاً بیمه های insurance  برای حوادثی که احتمال وقوع آنها وجود دارد ( نظیر آتشسوزی ) و بیمه های assurance  برای حوادثی که حتماً وقوع خواهند یافت ( نظیر فوت اشخاص ) کاربرد یافته اند .

تاریخچه بیمه در جهان و ایران :

کاربرد بیمه های دریایی برای اولین دفعه در سال 1498 میلادی از قهوه خانه ای به نام لویدز در شهر لندن آغاز گردید امّا پیدایش بیمه های برّی در پی آتشسوزی های مهیب لندن شروع شد . فواید اجتماعی حاصل از بیمه که پوشش خطراتی چون بیماری و از کار افتادگی را ارائه می داد ، دولت فرانسه را برآن داشت تا کلیه کارگران و کارکنان را در سال 1928 تحت پوشش بیمه اجباری درآورد . سابقه بیمه در ایران به تأسیس اداره بیمه حمل و نقل در سال 1270 شمسی برمی گردد که امتیاز آن از طرف ناصرالدین شاه قاجار به یک کمپانی روسی به نام « شرکت مروّج تجارت و صناعت ایران » به ریاست « لازار پولیاکف » واگذار گردیده بود . در اوایل سلطنت احمد شاه قاجار نیز دو مؤسسه روسی دیگر به نام های « نادژوا » و « کافکا مرکوری » به صورت شرکت های بیمه ای شروع به فعالیّت در ایران نمودند که به بیمه کردن کالاهای تجاری وارداتی وصادراتی متقابل روسیه و ایران اقدام می کردند . تا اینکه در سال 1314 شمسی اوّلین شرکت سهامی بیمه دولتی ایران با تلاش « علی اکبر داور » شروع به فعالیّت کرد .

منابع حقوقی بیمه در ایران :

اوّلین لایحه بیمه کشور در سال 1289 شمسی ( 1914 میلادی ) در ارتباط با بیمه محصولات پستی در مجلس شورای ملی به تصویب رسید . قانون بیمه نیز در سال 1316 شمسی و قانون بیمه کارگران در سال 1322 شمسی از تصویب نمایندگان آن مجلس گذشت . بیمه مرکزی ایران درسال 1350 شمسی در راستای نظارت دولت بر بیمه تأسیس شد . مطابق اصل 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و بر اساس قانون مصوب سال 1367 شمسی عملاً کلیه فعالیت های بیمه ای تحت پوشش دولت درآمد و شرکت هایی با نام های بیمه ایران ، بیمه آسیا ، بیمه البرز و بیمه دانا مسئولیت اجرای آنرا برعهده گرفتند .

تکنیک بیمه :

مبنای تکنیک بیمه را نظریه مشارکت تشکیل می دهد و به عبارت دیگر جبران آثار حادثه از طریق مشارکتی که براساس قوانین احتمالات می باشد ، محقق می گردد یعنی گروهی از افراد به وسیله مشارکت ، خطراتی را که ممکن است در معرض آن قرار گیرند ، به نحو نامحسوسی بین خود سرشکن می نمایند . معهذا مؤسسه بیمه از این مشارکت متأثر می شود زیرا در پایان فقط حق بیمه های دریافتی امکان تصفیه خسارات را فراهم می سازند . به طور کلی تکنیک بیمه بر 5 اصل اساسی استوار است :

الف) اصل نفع بیمه پذیر : فردی که درصدد گرفتن بیمه است باید قانوناً اختیار بیمه کردن اموال ، حادثه یا زندگی را داشته باشد و به صورت عادی وقوع حادثه باعث زیان مالی برای خریدار بیمه بشود .

ب ) اصل نسبیت : بایستی بین مبلغ غرامت پرداخت شده و حق بیمه دریافتی نسبت قابل قبولی برقرار باشد.

ج ) اصل حسن نیّت ( at must good faith ): فرض بر صداقت در اظهارات بیمه گر است به عبارتی خسارت ها نباید عمدی و اجتناب پذیر باشند و یا قبل از بیمه کردن حادث گردیده باشند .

د  ) اصل غرامت : غرامت پرداختی باید به میزانی باشد که خسارت دیده را در شرایط قبل از وقوع آن قرار دهد .

ه  ) اصل رابطه علّت : عامل خطر برای بیمه شده بایستی کاملاً تصادفی و با درصدی احتمال باشد .

نقش بیمه در زندگی :

بیمه افراد را در برابر خطرات وقوع حوادثی که آنان را از نظر شخصی یا مالی تهدید می نمایند ، حمایت می کند و از این طریق به آنها نسبت به آینده اطمینان می بخشد . بیمه اقدامی پیش بینانه است که به عامل آن اجازه می دهد تا ضمن استقلال و آزادی به ایفای وظیفه اخلاقی خود اقدام کند . به طور کلی بیمه در جوامع بشری دارای دو نقش عمده است :

الف) نقش اجتماعی بیمه : بیمه از طریق جبران زیان های ناشی از تحقق خطر باعث می شود تا بیمه گذار موازنه دارایی خود را با شرایط قبل از وقوع خسارت برقرار سازد . همچنین بیمه از طریق ارائه تأمین به افراد سبب شکوفایی فعالیّت هایی می گردند که بدون شمول بیمه قادر به تقبّل خطرات آن نبوده اند .

ب ) نقش اقتصادی بیمه : بیمه از طریق تقویت تضمین هایی که بیمه گذار به بستانکاران خود ارائه می نماید ، امکان تحصیل اعتبار را به آنها اعطا می کند . درمواردی که پرداخت یا واریز وجوه مسلّم بوده ولی زمان آن نظیر بیمه های عمر نامشخص است ، عملاً نقش پس انداز بودن و سرمایه گذاری بیمه ها بیش از نقش تأمینی آنها خواهد بود . از طرفی سرمایه های جمع آوری شده برای دولت ها منابع قابل توجهی را تأمین می کند و از طریق برعهده گرفتن تأمین مالی بسیاری از پروژه ها به ایفا نقش مهّمی در اقتصاد کشورها می پردازند .

بیمه اتکایی :

بیمه اتکایی ( reinsurance ) عملیاتی است که به موجب آن بیمه گر تمام یا قسمتی از خطرات پذیرفته شده را به بیمه گر دیگری واگذار می کند درحالیکه خود متعهد تأمین خسارت می باشد . بیمه گر ثالث نیز به نوبه خود می تواند این تعهد را به شخص ثالث ( third party ) منتقل کند . تعدد واگذاری سبب توزیع خطرات بین شرکت های بیمه ای ( insurance company ) می گردد و بار سنگین بازپرداخت ناشی از حوادث را قابل تحمل می نماید . از نظر شرکت های بیمه ای ، فایده این نوع عملیات تقسیم خطر زیان های مالی بدون تقسیم مشتریان می باشد .

نقش بیمه در کشاورزی :

از ویژگی های بارز فعالیت های تولید محصولات کشاورزی وابستگی آن به شرایط غیر قابل کنترل و گاه غیر قابل پیشبینی محیط طبیعی است چنانکه اینگونه فعالیت ها در شرایط طبیعی از پرمخاطره ترین فعالیت های اقتصادی محسوب می گردند . اهمیت موضوع زمانی بیشتر می شود که بدانیم کشور ایران به عنوان دهمین کشور بلاخیز دنیا شناخته شده است به طوری که 31 نوع از 40 نوع بلّیه طبیعی شناخته شده در آن رخ می دهد . از طرف دیگر بخش مهمّی از تولید کنندگان روستایی توان مالی محدودی دارند و تمامی دارایی خود را در چرخه تولید برای هر دوره بکار می گیرند و گاه کمترین خسارت وارده می تواند آنها را از هستی ساقط و یا شرایط زندگی جهت ادامه تولید را برایشان دشوار سازد . لذا بکارگیری راهکارهای افزایش ضریب اطمینان برای سرمایه گذاری ( investment ) و کاهش میزان مخاطرات اصلی ضروری است و بهره مندی از مزایای صنعت بیمه در این جهت قادر می باشد تا بعنوان کارآمدترین اهرم حمایتی و هدایتی دولت اعمال گردد .

محصولات کشاورزی براساس روش های مختلفی درجهان بیمه می شوند که مهمترین آنها عبارتند از :

الف) براساس هزینه تولید : دریافت حق بیمه و پرداخت خسارت در این روش بر مبنای هزینه هایی است که بابت تولید محصولات کشاورزی به مصرف می رسند . این روش بسیار رایج و ساده می باشد .

ب ) براساس نسبتی از بازده محصول : در این روش قیمت تقریبی محصولات تولیدی برآورد می شود و مقدار حق بیمه ( level premium ) و غرامت پرداختی مشخص می گردد که فقط در کشورهای دارای درصد تورم اقتصادی پائین قابل اجرا می باشد .

ج ) براساس نسبتی از وام پرداختی به کشاورز : در این روش نسبتی از وام اعطا شده به کشاورز را به عنوان حق بیمه دریافت می کنند و غرامت پرداختی را بر این منوال تعیین می نمایند . این روش بسیار ساده می باشد ولیکن مستلزم اجباری نمودن بیمه محصولات کشاورزی براساس وام های پرداختی است .

بیمه محصولات کشاورزی در جهان :

بیمه محصولات کشاورزی از آغاز قرن بیستم مورد توجه کشورها واقع شد و ایالات متحده آمریکا از سال 1939 میلادی با اجرای گسترده آن اقدام نموده است . کشورهای آمریکای جنوبی نظیر شیلی ، پرو و اکوادور از دهه 1970 میلادی به اجرای آن اهتمام ورزیدند . در جوامع اروپایی نیز بیمه محصولات کشاورزی ضمن دهه های اخیر بویژه در سوئد گسترش یافته اند . ژاپن اولین آسیایی بود که مبحث بیمه را از سال 1929 میلادی برای دام ها و سپس در سال 1939 میلادی در مورد سایر محصولات کشاورزی بکار گرفت . متعاقب آن حدود 70 درصد کشورهای آسیایی از جمله فیلیپین ، سریلانکا ، و کره جنوبی آن را در سه دهه اخیر اجرا کرده اند . بمرور ضرورت حضور بیمه در تمامی کشورهای جهان احساس گردید و به تناسب اوضاع سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی آنها را به صور مختلفی بکار می برند ؛ چنانکه :

--- در ژاپن طرح فراگیر بیمه محصولات کشاورزی ( زراعت ، باغبانی ، امور دام ) یا بیمه تمام خطر ( all risk ) در مقابل بروز خطرات مختلف به اجرا در می آید .

--- طرح بیمه محصولات کشاورزی که از سال 1985 میلادی در هند اجرا می شود ، به صورت اجباری است . این رویه محدود به کشاورزانی می شود که از بانک های روستایی یا تجاری و یا مؤسسات تعاونی اعتبار وام دریافت می کنند و برای سایرین اختیاری می باشد . حق بیمه ها متکی بر یارانه دولتی است بطوریکه برای برنج و گندم معادل 2 درصد و برای حبوبات و دانه های روغنی معادل 1 درصد ارزش محصول بیمه شده می باشد .

--- بیمه محصولات کشاورزی در ایالات متحده آمریکا جایگزین کمک های بلاعوض دولت به کشاورزان گردیده است و 30 درصد حق بیمه ها تا سقف غرامت 55 درصدی محصول برعهده دولت می باشد و حق بیمه مازاد بر آن مشمول یارانه نمی شود . طبق گزارشات آماری سال های اخیر میانگین خسارات پرداختی سالانه حدود 126 درصد حق بیمه های دریافتی بوده است .

--- پرداخت غرامت در ونزوئلا بر اساس 60 درصد هزینه های استاندارد تولید محصولات بیمه شده صورت می پذیرد و حق بیمه ها بین 5/7- 5 درصد از تولید در نوسان است .

بیمه محصولات کشاورزی در ایران :

قانون تشکیل « صندوق کمک به تولید کنندگان خسارت دیده محصولات کشاورزی و دامی » در بطن بانک کشاورزی در سال 1358شمسی به منظور حمایت از کشاورزان و دامداران به تصویب شورای انقلاب رسید و متعاقبش قانون تشکیل « صندوق امداد روستائیان » مصوب 1353 شمسی و طرح « ایجاد صندوق بیمه محصولات کشاورزی در وزارت تعاون » مصوب 1355 شمسی ملغی اعلام شدند . اساسنامه صندوق بیمه محصولات کشاورزی در سال 1363شمسی به تصویب مجلس شورای اسلامی و تأئید شورای نگهبان قانون اساسی رسید و جهت اجرا به دولت ابلاغ گردید . برطبق این اساسنامه ، ارکان صندوق بیمه محصولات کشاورزی به شرح زیر است :

الف) مجمع عمومی : مرکب از وزیران جهاد کشاورزی ، بازرگانی ، دارایی و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور است که سیاست های کلی را تدوین می نماید .

ب ) کمیته فنّی : متشکل از نماینده اعضاء مجمع عمومی و نماینده صندوق بیمه است و به بررسی و اقدام در مورد مسائل ارجاعی از مجمع عمومی می پردازد .

ج ) هیئت مدیره : متشکل از 5 نفر شامل مدیر عامل بانک کشاورزی ، یک نفر از اعضاء هیئت مدیره بانک کشاورزی و سه نفر با معرفی وزیر جهاد کشاورزی می باشد که وظیفه تصویب آئین نامه ها ، دستورالعمل ها ، بودجه و ترازنامه سالانه را برعهده دارد .

د ) مدیر عامل : مدیر عامل بانک کشاورزی به عنوان مدیر عامل صندوق بیمه و بالاترین مقام اداری و اجرایی صندوق بیمه است که به اجرای تصمیمات مجمع عمومی طبق مقررات اساسنامه ای می پردازد .

ه ) بازرس : این وظیفه را سازمان حسابرسی انجام می دهد که مکلف به مطابقت عملکرد صندوق بیمه با تصمیمات هیئت مدیره و مقررات موجود می باشد .

-- وظایف قانونی صندوق بیمه محصولات کشاورزی عبارت از تأمین پوشش حمایتی برای محصولات زراعی ، باغی ، دام و طیور ، زنبور عسل ، کرم ابریشم ، آبزیان پرورشی و طرح های جنگل – مرتع- آبخیزداری در مقابل خسارت های ناشی از سوانح طبیعی و قهری نظیر تگرگ ، طوفان ، خشکسالی ، زلزله ، سیل ، سرمازدگی ، آتشسوزی ، صاعقه ، آفات و امراض نباتی و حیوانی ( عمومی و قرنطینه ای ) به عنوان وسیله ای برای نیل به اهداف و سیاست های توسعه کشاورزی کشور است .

-- بکارگیری نظام بیمه محصولات کشورزی را می توان از اهرم های کارآمد جهت تحقق توسعه کشاورزی ایران محسوب داشت و براساس موضوع تعاون که فلسفه وجودی بیمه ها است از طریق جذب مبالغ اندکی از کشاورزان به عنوان حق بیمه به همراه کمک های مالی دولتی ضمن پرداخت بموقع غرامت خسارات وارده به بخش کشاورزی به امنیت بیشتر فعالیت های تولیدی اهتمام ورزید .

                  « تقویم بیمه شدن برخی محصولات کشاورزی ایران بشرح زیر است : »

نحوه برخورداری از خدمات بیمه محصولات کشاورزی :

هرکدام از تولید کنندگان بخش کشاورزی در قالب فردی یا تشکل های تعاونی با توجه به فعالیت و خطرات احتمالی پروسه تولید می توانند به شعب بانک کشاورزی منطقه خویش مراجعه نموده و با تنظیم قرارداد بیمه یا بیمه نامه ( policy ) از مزایای آن برخوردار شوند ضمن اینکه موظفند نسبت به اعمال مدیریت واحد تولیدی بیمه شده اهتمام لازم را بعمل آورند و درصورت بروز خسارت در اولین فرصت وقوع آن را به بیمه گر اطلاع دهند تا کارشناسان صندوق بیمه با انجام بررسی های لازم نسبت به ارزیابی خسارت و محاسبه غرامت برای پرداخت بموقع اقدام بعمل آورند .

کارگزاری بیمه محصولات کشاورزی :

اساسنامه صندوق بیمه بر پرهیز از تورم سازمانی تأئید دارد لذا بهره گیری مطلوب از بخش خصوصی در راه تحقق اهداف توسعه کمی و کیفی بیمه محصولات کشاورزی اجتناب ناپذیر می نماید . در این طرح که از سال 1381 شمسی آغاز شده است ،  اعضای اتحادیه های حرفه ای تک محصولی ، سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی ، سازمان نظام دامپزشکی کشور ، مشاوران سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ، کارشناسان رسمی دادگستری ، کارشناسان خبره عضو خانه کشاورز و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی صاحب صلاحیت در اولویت انجام امور کارگزاری بیمه محصولات کشاورزی قرار می گیرند و براساس سه مرحلۀ صدور بیمه نامه ، ارزیابی خسارت ، نظارت و کنترل مشمول دریافت کارمزد ( commission ) کارگزاری ( intermediary ) می شوند لذا از سال 1384 شمسی اجرای دوره های آموزشی کارگزاران ( brokers ) بیمه جهت ارتقاء دانش ، بینش و مهارت های لازمه آنان مورد توجه خاص واقع گردید تا ضمن آن به هماهنگی و یکنواختی در اجرای عملیات کارگزاری بیمه در سرارسر کشور دست یابند . کارگزاران بیمه را در حقیقت می توان به عنوان بازاریاب ، مروّج و نماینده فروش بیمه نیز محسوب داشت .

مراحل عملیات بیمه محصولات کشاورزی :

بطور کلی عملیات اجرای بیمه محصولات کشاورزی شامل مراحل زیر است :

1 ) انعقاد قرارداد بیمه : آئین نامه ها ، دستورالعمل های اجرایی و جدول تعرفه ( rate ) حق بیمه ها از طرف ستاد صندوق بیمه بطور سالانه برای تمامی مدیریت های ستادی شعب بانک های کشاورزی استان های کشور ارسال می شود سپس شعب بانک یا کارگزاران بیمه با آغاز فصل انعقاد قرارداد بیمه برای هر محصول نسبت به تنظیم فرم های مربوطه در حضور کشاورزان داوطلب بیمه اقدام می کنند . سازمان های متولی محصولات کشاورزی چون شرکت سهامی توسعه و کشت دانه های روغنی در رابطه با محصولات پنبه ، سویا و کلزا و همچنین سندیکای چغندرکاران یا کارخانه های قند درمورد چغندر قند می توانند بعنوان کارگزاران صندوق بیمه در قبال دریافت کارمزد کارگزاری به عقد قراردادهای بیمه با کشاورزان مربوطه اقدام نمایند . درخصوص بیمه دام ، طیور و آبزیان پرورشی قبل از انعقاد قرارداد بیمه باید کنترل های رایگان بهداشتی و سلامتی توسط گروه کارشناسی بانک انجام گیرد و به نصب پلاک های شناسایی اقدام شود . بدین ترتیب محصولات زراعی و باغی برای یک دوره تولید ، انواع دام به مدت یکسال شمسی همچنین مرغداری ها و استخرهای پرورش آبزیان برای یک دورۀ پرورش تحت پوشش بیمه قرار می گیرند . قراردادهای بیمه پس از پرداخت مبلغ حق بیمه و امضاء بیمه نامه دارای قابلیت اجرایی هستند . مبلغ حق بیمه پرداختی برای محصولات کشاورزی در ایران بصورت 20 درصد سهم کشاورزان و 80 درصد سهم دولت می باشد . بعنوان مثال مبلغ حق بیمه برای هر هکتار شالیزار در سال 1385 شمسی بدون احتساب خطرات خشکسالی 78000 ریال و با احتساب خطرات خشکسالی 92000 ریال بوده است .

-- شرایط خاصی برای بیمه کردن محصولات کشاورزی بشرح زیر لازم می باشد :

الف) بیمه پذیر بودن محصول

ب ) عقد قرارداد در مهلت تعیین شده

ج ) داشتن مدارک مالکیت

د  ) پرداخت حق بیمه و امضاء پیمان نامه

ه  ) باید از کلیه موارد بجز زراعت ها توسط کارشناسان بیمه قبل از عقد قرارداد بازدید بعمل آید .

-- مدارک لازم برای بیمه نمودن محصولات کشاورزی بشرح زیر است :

الف) مدارکی چون سند مالکیت قطعی ، نسق عادی از واگذاری اراضی ، استشهاد محلی که به امضای شورای اسلامی محل ، مرکز خدمات کشاورزی ، مدیریت کشاورزی و امور واگذاری اراضی منطقه برسد .

ب  ) قبوض آبیاری سال های قبل

ج  ) برای آبزیان داشتن پروانه آبزی پروری

د   ) برای زنبورداری داشتن 25 کندوی مدرن و دفترچه زنبورداری

2 ) ارزیابی خسارت و پرداخت غرامت : ارزیابی خسارت بعنوان نبض سیستم عملیاتی بیمه توسط کارشناسان مجرب شعب بانک کشاورزی و یا کارگزاران بیمه کشاورزی با هدایت و کنترل مدیر خدمات بیمه ای استان ها اجرا می شود .کارشناسان بیمه ( loss assessor ) برطبق دستورالعمل های اجرایی پس از اطلاع از وقوع خسارت در محل حادثه حضور می یابند و اقدام به بازدید موارد و تعیین میزان خسارت می کنند و سپس گزارشات فنی را به ستاد صندوق بیمه ارسال می نمایند . مهلت گزارش وقوع خسارت برای زراعت و باغبانی 7 روز و برای دام ها یک روز می باشد . پرداخت غرامت ، آخرین مرحله سلسله مراتب عملیاتی در یک دوره بیمه است و کارشناسان بیمه براساس گزارشات ارزیابی خسارت اقدام به محاسبه غرامت می کنند و مبلغ مربوطه را بصورت نقدی در اختیار بیمه گزاران قرار می دهند و یا در حساب های شخصی آنان نزد بانک  واریز می نمایند .

محاسبه پرداخت غرامت برای هر هکتار شالیکاری با توجه به اینکه کل مبلغ مورد تعهد صندوق بیمه برای هر هکتار شالیزار معادل 4500000 ریال در سال 1385 شمسی بوده است ، بشرح زیر می باشد :

3 ) نظارت و بازرسی بر عملیات بیمه : صندوق بیمه محصولات کشاورزی به منظور اطمینان از صحت اجرای فنی و مالی بیمه و برای برطرف نمودن نقاط ضعف احتمالی به اعزام کارشناسان متبحر به مناطق مختلف کشور جهت نظارت و کنترل اقدام می کند و اینگونه بازرسی ها بطور مرتب در ضمن سال انجام می گیرد .

عملکرد صندوق بیمه محصولات کشاورزی :

در آغاز فعالیت صندوق بیمه فقط دو زراعت پنبه و چغندر قند به علت داشتن منابع آماری و اطلاعاتی در سازمان ها و شرکت های متولی آنان در دو استان خراسان و گلستان تحت پوشش قرار گرفتند سپس محصولاتی چون سویا ، برنج و گندم در مراحل بعدی بیمه گردیدند . تعداد قراردادهای بیمه در سال پایانی برنامه پنج ساله اول توسعه کشور ( 1372) نسبت به سال شروع آن ( 1368) حدود 4/2 برابر و سطح بیمه شده 8/3 برابر شد و نسبتِ خسارت پرداختی به حق بیمهِ دریافتی از 20 درصد به 179 درصد افزایش یافت که به عبارتی صندوق بیمه به ازای دریافت هر یکصد ریال حق بیمه معادل 179 ریال غرامت پرداخت نمود . در طی برنامه پنج ساله دوّم توسعه کشور ( 78- 1373) تعداد موارد زیر پوشش بیمه از شش محصول زراعی و سه فعالیت دام و طیور به هجده محصول زراعی- باغی و ده فعالیت دام- طیور- آبزیان و سه مورد در عرصه منابع طبیعی افزایش یافت بطوریکه سطح بیمه شده محصولات زراعی- باغی درطی این برنامه حدود 1/1 برابر و غرامت های پرداختی آنها 5/1 برابر و برای دامپروری 43 برابر شد . رشد بیمه محصولات کشاورزی در طی برنامه سوم توسعه کشور ( 83- 1379) نیز تداوم یافت و 27 محصول زراعی ، 12 محصول باغی ، 17 فعالیت دام- طیور- آبزیان و 5 فعالیت منابع طبیعی را دربر گرفت بطوریکه تعداد قراردادها در محصولات زراعی 05/2 برابر ، در محصولات باغی 7 برابر ، در زمینه منابع طبیعی 6/1 برابر و درعرصه دامپروری 5/3 برابر گسترش یافت و بر میزان غرامت پرداختی به ترتیب 16 برابر ، 1/27 برابر ، 5/5 برابر و 8 برابر افزوده شد .

کشاورزی غرامتی :

بیمه محصولات کشاورزی از نظر کاهش خطرپذیری فعالیت های تولید محصولات کشاورزی حائز اهمیت است و بعنوان مشوقی برای افراد علاقمند به ورود در این عرصه مطرح می باشد لذا در بسیاری از کشورهای جهان از آن بهره می جویند و بسان یکنوع یارانه دولتی جایگزین کمک های مستقیم و بلاعوض حکومتی شده است بطوریکه حدود 80- 70 درصد حق بیمه ها برعهده دولت ها قرار دارد امّا کارآیی اینگونه بیمه ها به داشتن ساختارها ، دستورالعمل ها و افراد لایق برای اجرای مناسب آنها می باشد . در سالهای اخیر نوع خاصی از کشاورزی کاذب با عنوان « کشاورزی غرامتی » در ایران رواج یافته است که ضمن آن افراد سودجو اقدام به کشاورزی صوری فقط بمنظور بهره مندی از مزایای پوشش بیمه ای و دریافت غرامت می نمایند . اینگونه کشاورزی بمرور سبب کاهش سطح تولید محصولات در کشور و دلسردی زارعین واقعی می شود و اهداف بیمه را وارونه جلوه گر می سازد و کشور علاوه بر تحمل خسارات اقتصادی از جنبه های اجتماعی ، فرهنگی و حکومتی نیز متحمل زیان های قابل توجهی می گردد . برای کاهش بروز چنین ناهنجاری هایی باید به چاره جویی بموقع از طرقی چون تدوین دستورالعمل های دقیق تر و بکارگیری برترین افراد آموزش دیده ، صادق و کارآمد اقدام نمود .

راهکارهای توسعه بیمه کشاورزی :

ترویج فرهنگ بیمه محصولات کشاورزی در جوامع روستایی و سایر کاربران کشاورزی بطرق مختلف رسانه ای از راهکارهای اساسی توسعه بیمه و درنهایت توسعه کشاورزی کشور محسوب می شود که نیازمند همکاری تمامی نیروهای فعال و مسئول در این بخش می باشد . برخی از راهکارهای توسعه بیمه و بهبود کارآیی آن در کشور عبارتند از :

1) گسترش حوزه فعالیت صندوق بیمه محصولات کشاورزی به سایر فعالیت های تولیدی این بخش

2) متنوع نمودن خدمات و تعرفه های بیمه محصولات کشاورزی

3) جایگزینی تدریجی بیمه بجای سایر کمک های دولتی به کشاورزان

4) افزایش مشارکت بهره برداران از طریق افزایش حق بیمه بیمه گزاران برای کاهش تصدی گری دولت

5) متنوع ساختن منابع مالی صندوق بیمه محصولات کشاورزی

6) ایجاد زمینه های تأسیس بیمه های خصوصی در بخش کشاورزی

7) افزایش پوشش خطرات بیمه ای تا حد بیمه تمام خطر جهت پوشش خساراتی چون هجوم حیوانات وحشی نظیر گراز به شالیزارها و یا خسارات ناشی از سوء نظر اشخاص ثالث که در برخی کشورها مرسوم است .

8) تدوین دستورالعمل های مناسب جهت کاهش موارد سوء استفاده از مزایای بیمه محصولات کشاورزی

Summary :

To day, insurance has known an importance characteristics for description of development rate at human communities. The governments can use insurance of agriculture products same a effective factor along access to sustainable agriculture. The insurance is a mechanism for translocation of financial damages probability event against payment a agreement constant amount by insured to insurer, that it must has paid before event of eventuality loss. The insurance by acceptation to payment of lost due to probability damage on crop cause encourage farmers for excess produce activities , and it can act same a factor along self-sufficiency , independence and entrepreneur ship in our country , but with entire conforming and performance must protect of eventually misuse and help to more effectiveness .

     منابع و مآخذ :

1) اوتریل ، ژان فرانسوا ترجمه عبدالناصر همّتی و سایرین – مبانی نظری و عملی بیمه – 1381 – انتشارات بیمه مرکزی ایران

2) بو ، روژه ترجمه محمّد حیاتی – حقوق بیمه –  1378 – انتشارات بیمه مرکزی ایران

3) ثبات ، غلامعلی – آشنایی با بیمه – 1377 – انتشارات بیمه مرکزی ایران

4) جمالزاده ، احمد – بررسی فقهی عقد بیمه – 1380 – انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیّه قم

5) رحمانی ، محمّد – آشنایی با بیمه و بیمه کشاورزی – 1384 – صندوق بیمه محصولات کشاورزی

6) رحمانی کرچکانی ، م – آشنایی با بیمه محصولات کشاورزی – 1382 – انتشارات معاونت ترویج و نظام بهره برداری وزارت جهاد کشاورزی

7) رحمانی – محمّد – بیمه محصولات کشاورزی ، تکیه گاه اقتصاد کشاورزی ایران – 1381 – ماهنامه زیتون شماره 151

8) عرفانی ، توفیق – قراردادبیمه در حقوق اسلام و ایران – 1371 – انتشارات کیهان

9) گلریز ، حسن – فرهنگ توصیفی لغات و اصطلاحات علوم اقتصادی – 1368 – انتشارات مرکز آموزش بانکداری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

10) مظاهری ، غ  و سایرین – حامیان سبز – 1378 – انتشارات صندوق بیمه محصولات کشاورزی        

منبع مطلب : allahsoso.blogfa.com

مدیر محترم سایت allahsoso.blogfa.com لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

مهندسی کشاورزی - زراعت

بیمه محصولات کشاورزی

اهمیت و ضرورت توجه به بیمه محصولات کشاورزی

تولید کشاورزی یکی از پر مخاطره ترین فعالیت های اقتصادی است. بلایای طبیعی، آفات نباتی، انواع بیماری های گیاهی، تغییرات ناگهانی دما و گاه حتی بی موقع ممکن است خسارت زیادی به کشاورزان وارد کند و از آنجا که بخش مهمی از تولید کنند گان کشاورزی ،بویژه در کشورهای در حال توسعه جهان، توان مالی محدودی دارند گاه حتی کمترین خسارت ممکن است آنها را از هستی ساقط کند. شرایط زندگی فلاکت باری را بر آنها تحمیل کند. به همین دلایل است که بیمه محصولات  کشاورزی را می توان یکی از اهرمهای توسعه کشاورزی دانست ، زیرا با استفاده از این ساز و کار نه تنها می توان از طریق پس اندازی های اندکی که انبوه کثیری از کشاورزان به عنوان حق بیمه می پردازند، خسارت وارد به کشاورزان خسارت دیده جبران کرد، بلکه بوسیله آن می توان امنیت بیشتری را برای تولید کنندگان کشاورزی فراهم آورد .آنچه مسلم " بیمه محصولات کشاورزی" نقش بسیار موثری به ویژه در دوران گذر کشاورزی از ویژگی های کشاورزی سنتی به کشاورزی تجارتی ایفا می کند وابسته در کشور به دلیل موقعیت جغرافیایی آن با ابعاد تشدید شده ای از مخاطرات تولیدی در بخش کشاورزی روبروست که اهمیت ضرورت توجه جدی تر به سازوکار بیمه کشاورزی را رو آن چند برابر می سازد(صندوق بیمه محصولات کشاورزی1378).

خطرات غالب در نظام های کشاورزی مختلف با هم تفاوت می کنند . اما حتماً منصفانه است ، اگربگوییم کشاورزان کشورهای در حال توسعه در معرض بیشتر خطرها هستند و کشاورزان کم درآمد ، به ویژه در مناطق توسعه نیافته بیش از همه به خطر می افتند  برای مقابله با این خطرات ، کشاورزان و جوامع روستایی و همچنین برنامه ریزان کشورهای مختلف طیفی از برنامه های مهار خطر به وجود آورده اند. از جمله این برنامه ها، دخالت دولتها در مهار خطر از طریق بیمه محصولات زراعی است تا در مقابل  زیانهای ناشی از سوانح طبیعی از کشاورزان حمایت کنند و بدین سان به حفظ سطح درآمد بهره وری آنان مدد رسانند(فردوسی1373).

امنیت اقتصادی که از بیمه محصولات کشاورزی تامین می شود می تواند دست کم چهار هدف مهم زیر را برآورده سازد :

1-ایجاد شرایط و فضای این لزوم برای جذب سرمایه در بخش کشاورزی

2-تامین عدالت اجتماعی

3-مقابله با فقر و آسیب پذیری بویژه در مورد دهقانان و کشاورزان متوسط و کوچک از طریق تضمین ثبات درآمد کشاورزان

4-کمک به فراهم سازی شرایط توسعه پایدار کشاورزی(رحمانی1378).

 مفهوم بیمه کشاورزی:

بیمه محصولات کشاورزی در تئوری یک مکانیزم مشارکت در پذیرش ریسک است .اما عمل یک ابزار هزینه بر جهت انتقال ریسک از کشاورزان و تولید کنند گان به بیمه گران دولتی یا خصوصی می باشد . بیمه کشاورزان نوعی بیمه است که به موجب آن محصولات کشاورزی در مقابل مخاطرات جوی مانند تگرگ ، طوفان، سیل، صاعقه، یخبندان و گرمازدگی و بیماری های نباتی و حوادثی مانند آتش سوزی مورد پوشش قرار می گیرند و خسارت مالی وارد به کشاورز بیمه گذار در دوره کاشت ، داشت و برداشت تا میزان مورد تعهد بیمه گر جبران می شود ( فرجادی،1376).

بیمه محصولات کشاورزی در مفهوم وسیعتر نوعی تامین پوشش حمایتی برای انواع محصولات زراعی و باغی، دامی، زنبور عسل، کرم ابریشم، آبزیان پرورشی، طرحهای جنگلداری، مرتع داری و آبخیز داری در مقا بل خسارتهای ناشی از سوانح طبیعی و حوادث قهری نظیر تگرگ ، طوفان ، خشکسالی، زلزله، سیل، سرمازدگی، یخبندان، آتش سوزی، صاعقه، آفات و امراض نباتی عمومی و قرنطینه ای و امراض حیوانی و قرنطینه ای می باشد که به موجب عقد قرارداد و بیمه گذار با شرکت یا سازمان بیمه گر.در صورت بروز حوادث و وارد آمدن خسارت ، بیمه گر موظف به جبران خسارت مالی بیمه گذار تا میزان مورد قرارداد و برای خطر قید شده و مندرج در قرارداد بیمه می باشد (نعیمی نظام آبادی،1377).

نقش بیمه محصولات کشاورزی در توسعه کشاورزی

از آنجا که در ایران با رشد سریع جمعیت ، تقاضا برای مواد غذایی افزایش یافته است . سرمایه گذاری جدید در بخش کشاورزی و افزایش سطح زیر کشت مناطق در معرض خطرات طبیعی، در حال گسترش است. در مسیر سرمایه گذاری های جدید ، خطراتی وجود دارند که هر سرمایه گذار را با تهدید مواجه می کند. از سوی دیگر طبیعت نیز به کسانی که مناطق در معرض خطرات طبیعی را زیر کشت می برند مخاطراتی سهمگین تحمیل می کند که قابل پیش بینی و کنترل نیستند. بنابراین برای اینکه کشاورزان با اطمینان خاطر نسبت به تقلیل و بکارگیری شیوه های جدید تولید و همچنین گسترش سطح زیر کشت اقدام کننده بیمه محصولات کشاورزی مورد توجه قرار می گیرد. از آنجا که فعالیت کشاورزی اتکاء به طبیعت  دارد ، بنابراین با خطرات بی شمار طبیعت  نیز روبروست. طوفان تند، باد، سیل، یخبندان تگرگ و... نمونه ها یی از خطرات طبیعی کشاورزی هستند ( میلانی1375).

بیمه محصولات کشاورزی برای از بین بردن خطرات نقشی ندارد. بلکه به منظور سر شکن کردن خطر در طول زمانهای مختلف بکارگرفته می شود . سر شکن کردن خطر در طول زمان به این شکل صورت می گیرد که کشاورز با پرداخت حق بیمه، زیان ناشی از وقوع خطر را در طول زمان تقسیم می کند. به این دلیل حق بیمه را قیمت تامین و ایجاد امنیت برای کشاورزی نیز نامیده اند. اولین اثر مثبتی که در توسعه کشاورزی، نقش آن بروی کشاورزان ریسک گریز است. یک کشاورز ریسک گریز در صورتی که ، پوشش های بیمه ای مورد حفاظت قرار بگیرد و مانند آن است که در فعالیتی بدون ریسک به فعالیت  می پردازد. شرکت فعالیتهای  همراه با ریسک تنها همراه با افزایش ریسک پذیری کشاورزان و تشویق آنان به پوشش های بیمه ای امکانپذیر می باشد.

نقش دیگر بیمه محصولات کشاورزی در افزایش سرمایه گذاری در بخش کشاورزی است، باید توجه داشت که هزینه های اقتصادی ریسک محدود به خسارت غیر منتظره ناشی از آن نیست. وجود ریسک بوجود آمدن فضای عدم اطمینان  میشود و این برای تاثیر گذاری بر قیمت های سایه ای، هزینه های نامرئی اضافی را بر کل اقتصاد، بطور اعم  و بر بخش کشاورزی به طور اخص تحمیل می کند. ریسک و به تبع آن عدم اطمینان با بالا بردن  نا اطمینانی و در نتیجه کاهش نرخ بهره وری انتظاری موجب پایین آمدن بهره وری نهایی سرمایه گذشته و بر تخصیص سرمایه ها بین فعالیتهای مختلف اثر می گذارد . به عبارت دیگر عامل ریسک موجب نا کارایی در تخصیص بهینه سرمایه های موجود به سرمایه گذاری های کشاورزی و کند شدن روند توسعه سرمایه گذاری های جدید می شود .

بیمه محصولات کشاورزی علاوه بر آنچه که در بالا عنوان شد در موارد ذیل نیز تاثیر داشته است :

1-                  تامین نیروی انسانی برای بخش کشاورزی

2-                 ثبت درآمد کشاورزان که به نوبه خود به تثبیت اقتصادی کمک می کند .

3-               گسترش تکنولوژی جدید در بخش کشاورزی ( نعیمی نظام آبادی 1370)

بیمه محصولات کشاورزی و ترویج کشاورزی

از فعالیتهای آینده ترویج کشاورزی را می توان تدوین اقدامات حمایتی دانست که باز پرداخت وام بانکی کشاورزان بیمه شده را بهبود دهد . بدین معنی که اگر کشاورزان متحمل زیان شوند ، در صورت برخورداری از بیمه کشاورزی قادرند به تعهدات خود عمل نمایند. بعلاوه این برنامه نشان می دهد . بیمه محصولات زراعی از نظر جمع آوری اطلاعات مربوط به میزان در خطر افتادن کشاورزان، که از طرف موسسات وام دهنده در تصمیم گیری برای افزایش یا عدم  افزایش وام استفاده قرار می گیرد اثرات مثبتی به بار می آورد. ارتباط تنگاتنگ بین برنامه های ترویج کشاورزی و بیمه محصولات زراعی تنها در صورتی می تواند انگیزه ای برای پذیرش تکنولوژی از سوی روستاییان قرار گیرد که مولفه های زیر را به همراه داشته باشد.

1-                  با فعالیتهای اطلاع رسانی ترویج ، روستاییان از خطر گریزان باشند و درک درستی از فواید بیمه محصولات کشاورزان و مفاهیم منبعث از آن داشته باشند .

2-                 تکنولوژی به تازگی در منطقه شناسانده شده باشند .

3-               کشاورزان نتوانسته باشند از تمام ظرفیت تولیدی خود استفاده کنند و از این رو امکان سرمایه گذاری بیشتری وجود داشته باشد (متین 1374).

بیمه کشاورزی در ایران از زمانی موفق به عملکرد بهینه خواهد شد که نه تنها بر اساس اصول بیمه بلکه بر اساس کمک و تعاون متقابل اجرا شود و از نهادهای سنتی مانند تعاونی ها، شورای روستا به عنوان حلقه ارتباط با کشاورزان خرده پا استفاده کند و از سوی دیگر سیاست های مناسب حمایتی کشاورزی را بطور موازی و هماهنگ با بیمه محصولات زراعی اجرا شرکت همه کشاورزان را در برنامه بیمه اجرا می نماید. در کشور ما با استفاده  از زمینه تاریخی  و کارت های اقتصادی و اجتماعی خاص، می توان با ادغام نظام ها و نهادهای سنتی در برنامه بیمه محصولات کشاورزی ، نقش مهمی در کمک به کشاورزان خرده پا ، ایجاد ظرفیت  های جدید ، افزایش کارایی و ایجاد رضامندی ایفاء نمود . بعلاوه  دولت نیز باید از نظر مالی و سیاست های به هنگام کشاورزی ، از اجرای این برنامه ها حمایت کند ( میلانی،1375).

برای برنامه ریزی جهت ایجاد ساختار مناسب بیمه ای در کشور باید اهداف زیر را به گونه ای مناسب دنبال نمود

1-      تعین نیاز مناطق به بیمه محصولات زراعی –نیاز سنجی در ارتباط با نوع محصولات کاشته شده توسط  زارعین هر منطقه

2-     شناسایی اولویت محصولاتی که باید بیمه شوند

3-   تعریف جامع خطرات بیمه پذیر

4-   ارایه فرمولی مناسب و واقع گرایانه برای پرداخت غرامت

5-   تخمین نیاز های مالی

6-   شناسایی نیاز های سازمانی و انگیزشی کارکنان بیمه محصولات

7-   عادلانه کردن حق بیمه با توجه به تفاوت ریسک بین پرداخت کنند گان حق بیمه کشاورزان ، در جهت تحقق بیشتر عدالت در صنعت بیمه محصولات کشاورزی

8-   ارایه طرحها یی برای بیمه های جدید کشاورزی و تنوع بیشتر در خدمات بیمه ای بخش کشاورزی و در نهایت کوشش عدالت در صنعت بیمه محصولات کشاورزی

9-    هماهنگی بین صندوق بیمه محصولات کشاورزی و بیمه ایران بطور کلی عوامل اجرایی بیمه محصولات کشاورزی

در ایران شناخت عینی از مناطق روستایی و خرده فرهنگ دهقانی ندارد و در این زمینه آموزشهای خاصی به آنان عرضه نشده است . در بیمه های شهری مثل بیمه عمر یا انواع بیمه های مهندسی و تجارتی ، این فصل به دلیل گسترده فعالیت بیمه در شهرها کمتر به چشم می آید . وجود سایر اشکال بیمه در سطح روستا ها کمک موثری در ترویج بیمه محصولات بحساب می آید .هر چه پوشش بیمه ای برای کشاورزی جامع تر باشد و بخش بیشتری از دارایی های او را پوشش دهد امکان فعالیت بیمه محصول بیشتر شده و پذیرش  زارع آسانتر خواهد بود (جابری،1373).

منبع مطلب : crop.blogsky.com

مدیر محترم سایت crop.blogsky.com لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.