حالت تدریجی در حرکت به سوی عذاب الهی را سنت
حالت تدریجی در حرکت به سوی عذاب الهی را سنت را از سایت هاب گرام دریافت کنید.
استدراج
اِسْتِدْراج یا اِمْلاء یا اِمْهال از سنت‌های الهی، به‌معنای نزدیک‌شدن تدریجی به عذاب الهی است. استدراج ویژه کافران و گناهکارانی است که شکر نعمت‌های خدا را به‌جا نمی‌آورند و هرچه بیشتر گناه می‌کنند، نعمت‌های بیشتری به آنها داده می‌شود تا از این طریق بر غرور و غفلت‌شان افزوده شود و در نتیجه به عذاب دردناک‌تری مبتلا شوند.
برخورداری از نعمتها به‌خودی‌خود نشان‌دهنده استدراج نیست؛ بلکه عکس‌العمل انسان دربرابر آنها تعیین می‌کند گرفتار استدراج شده است یا خیر: اگر آدمی به جای شکر در برابر خدا، فسق و کفر بورزد اما همچنان نعمتش افزون شود، او گرفتار استدراج شده است.
استدراج، نزدیک‌شدن تدریجی به عذاب خدا
«استدراج» اصطلاحی است برگرفته از قرآن.[۱] که به معنای نزدیک‌شدن تدریجی به چیزی است.[۲] استدراج در فرهنگ اسلامی از سنت‌های الهی است، به این معنا که خداوند گناهکاران بی‌پروا را به‌تدریج به عذاب گرفتار می‌کند؛ یعنی هرچه بیشتر گناه می‌کنند، نعمت‌های بیشتری به آنها می‌دهد و آنها بدین سبب بیشتر دچار غرور و غفلت می‌شوند و درنتیجه عذاب سخت‌تری خواهند داشت.[۳]
مفهوم استدراج در قرآن دو بار به صورت فعل «سَنَسْتَدْرِجُهُم» (به‌تدریج آنها را گرفتار می‌کنیم) به‌کار رفته است: یکی سوره اعراف، آیه ۱۸۲ و دیگری سوره قلم، آیه ۴۴. هر دو آیه هم درباره کافران است.[۴] در آیه ۱۸۲ سوره اعراف چنین آمده است: «آنها که آیات ما را تکذیب کردند، به‌تدریج از جایی که نمیدانند، گرفتار مجازاتشان خواهیم کرد.»
مفاهیم قرآنی بیان‌کننده استدراج
در آیات دیگری از قرآن هم بدون ذکر واژه استدراج، از این مسئله سخن آمده است.[۵] در قرآن مفاهیم «اِملاء» (مهلت‌دادن) و «اِمهال» (مهلت‌دادن) هم نشان‌دهنده سنت استدراج‌اند.[۶]
از جمله آیاتی که به‌گفته علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، سنت استدراج را بیان می‌کند، آیه ۱۷۸ سوره آل‌عمران است:[۷] «و البته نباید کسانی که کافر شده‌اند تصور کنند اینکه به ایشان مهلت می‌دهیم برای آنان نیکوست؛ ما فقط به ایشان مهلت می‌دهیم تا بر گناه [خود] بیفزایند، و [آنگاه] عذابی خفت‌آور خواهند داشت.»[۸]
استدراج اجتماعی
به‌گفته برخی از پژوهشگران، در قرآن علاوه‌بر استدراج فردی، از استدراج اجتماعی هم سخن آمده است. ازجمله شواهدی که برای این نوع از استدراج ذکر می‌کنند، آیه ۴۸ سوره حج است:[۹] «و چه‌بسا شهری که مهلتش دادم، درحالی‌که ستمکار بود، سپس [گریبان] آن را گرفتم، و فرجام به‌سوی من است.»[۱۰]
نشانه‌های استدراج
برپایه روایات گاهی نعمتها نشانه استدراج‌اند. کُلینی از امام صادق(ع) نقل کرده است کسی که گناه می‌کند، ولی خدا به او مهلت می‌دهد و باز نعمتش را در اختیارش می‌گذارد، به‌گونه‌ای که از استغفار غفلت می‌کند، دچار استدراج شده است.[۱۱]
همچنین طبق حدیثی در کتاب کافی، شخصی به امام صادق(ع) می‌گوید: از خدا مال خواستم، به من عطا کرد، فرزند طلب کردم، به من فرزندی داد و از او خانه خواستم، به من داد. اکنون می‌ترسم که استجابت این دعاها به‌جهت استدراج بوده باشد. امام صادق پاسخ می‌دهد که اگر شکرِ این نعمتها را به‌جا آوری، استدراج نیست.[۱۲]
فخرالدین رازی از مفسران و متکلمان اهل‌سنت در قرن ششم قمری، معتقد است توانایی افراد گناهکار بر انجام‌دادن کارهای خارق‌العاده، از نمونه‌های استدراج است.[۱۳]
به‌عقیده مرتضی مطهری، برخورداری از نعمتها به‌خودی‌خود نشانهٔ استدراج نیست؛ بلکه از عکس‌العمل ما دربرابر نعمتها معلوم می‌شود که دچار استدراج شده‌ایم یا نه. اگر شکر نعمتها را به‌جا آوردیم و آنها را در راهی خرج کردیم که خدا می‌پسندد، استدراج نیست؛ امااگر از نعمتها دچار غرور شدیم، یا در استفاده از آنها اسراف کردیم، و یا آنها را در راه نامشروع به‌کار بردیم، گرفتار استدراج شده‌ایم.[۱۴]
تک‌نگاری
کتاب استدراج، سقوط گام‌به‌گام، تحقیقی است مفصل و مستقل درباره استدراج که توسط مرکز فرهنگ و معارف قرآن انجام شده و در سال ۱۳۸۶ به‌چاپ رسیده است. در این کتاب از موضوعاتی چون معنای استدراج، سختی عذاب استدراج، عوامل و نشانه‌های استدراج سخن آمده است.
پانویس
منابع
پیوند به بیرون
منبع مطلب : fa.wikishia.net
مدیر محترم سایت fa.wikishia.net لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.
جواب کاربران در نظرات پایین سایت
مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.
نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.