سؤال های کوتاه پاسخ و تشریحی جزء کدام یک از آزمون های زیر است؟
سؤال های کوتاه پاسخ و تشریحی جزء کدام یک از آزمون های زیر است؟ را از سایت هاب گرام دریافت کنید.
معرفی انواع سوالات به همراه قواعد تهیه انواع آزمون
به نام خدا – مطالبی راجع به ارزشیابی و تهیه انواع سوالات به همراه قواعد تهیه سوالات برای طرح سوالات نوبت دوم
اندازه گیری : عبارتست از فرایندی که تعیین می کند یک شخص یا یک شی چه مقدار از یک ویژگی برخوردار است.مثلاًنمره آزمون،قدوهوشبهر
آزمون : فعالیتی که نیاز به وسیله ای داردکه به آن وسیله اندازه گیری می گویند.مثل : متر،ترازویاتعدادمسائلی که شاگرد درست حل می کند.
آزمودن :وقتی که برای اندازه گیری یکی از ویژگی های روانی یا تربیتی فرد از آزمون استفاده می شود به این عمل آزمودن گفته می شود.
سنجش : زمانی که در اندازه گیری به جای آزمون از وسایل دیگری استفاده می شود به آن سنجش گویند.
مهم ترین وسیله اندازه گیری پیشرفت تحصیلی آزمون است.آزمونهای پیشرفت تحصیلی کتبی را می توان به دو دسته عینی و غیر عینی(ذهنی) تقسیم کرد.آزمونهای عینی آزمونهایی هستند که هم سوالها و هم جوابها در اختیار آزمون شوندگان قرار می گیرد وآزمون شوندگان از بین جوابها یکی را انتخاب می کنند.به این آزمونها ،آزمونهای بسته پاسخ می گویند. انواع آزمونهای عینی یا بسته پاسخ عبارتند از : صحیح – غلط ، جورکردنی ، چند گزینه ای.آزمون شوندگان در جواب دادن به سوالهای صحیح – غلط ، درست یا نادرست بودن سوالها را تعیین می کنند.در سوالهای جور کردنی ، تعدادی پرسش را با تعدادی پاسخ جور می کنندودر سوالهای چند گزینه ای ، پاسخ صحیح را از میان تعدادی پاسخ پیشنهادی انتخاب می کنند.در تصحیح برگه های آزمونهای عینی نظرشخصی معلم هیچ گونه دخالتی نداردو از این رو به این آزمونها ،آزمونهای عینی می گویند.
آزمونهای ذهنی که به آنها آزمونهای تشریحی یا انشایی می گویند،آزمونهایی هستندکه در آنها سوالها در اختیار آزمون شوندگان گذاشته می شود واو جواب سوالهارا خود آماده می کندو در برگه امتحانی می نویسد. به همین علت به این آزمونها باز پاسخ نیز گفته می شود.این آزمونها دو دسته هستند: گسترده پاسخ ومحدود پاسخ. در آزمون گسترده پاسخ، برای پاسخ آزمون شوندگان هیچ محدودیتی وجود نداردو او آزاد است تا هرگونه که مایل است پاسخ خود را بپروراندو سازمان دهد اما در آزمونهای محدود پاسخ آزمون شونده در دادن پاسخ به سوالها آزادی کامل نداردو سازنده آزمون پاسخ دهنده را ملزم می کند تا پاسخ های خود را در چهار چوب و شرایطی محدود سازد. نوع دیگری از آزمون نیز وجود دارد که حد وسط دو نوع آزمون عینی و ذهنی است که به این ها کوته پاسخ می گویند.جواب سوالهای آزمون کوته پاسخ به یک یا چند کلمه(حداکثر یک جمله) یا یک عدد یا یک علامت خلاصه می شود.
قواعد تهیه سوالات تشریحی :
1-سوالات تشریحی را تنها برای اندازه گیری هدفهای تحلیل ، ترکیب و ارزشیابی استفاده کنید.
2- صورت سوالهای تشریحی را با عبارات وکلمات روشن و واضح بنویسید و از کلی گویی و ابهام بپرهیزید.
3- از کاربرد کلمات "چه کسی " ، "چه وقت "و" کجا " بپرهیزید ، زیرا جواب این سوالات کوته پاسخ هستند. بهتر است از کلمات "چرا"
"چگونه" و "به چه دلیل " استفاده کنید.
4- تا حد امکان از سوالهای تازه و موقعیت های جدید استفاده کنید. یعنی حفظ کتاب برای جواب دادن کارساز نباشد
5- سوالها مربوط به موضوعات و عقاید بحث انگیز باشد تا آزمون شونده بتواند برای مستند کردن عقیده انتخابی خود شواهد لازم را گرد آوری کند.
6- به آزمون شونده حق انتخاب چند سوال از میان تعدادی سوال را ندهید.مثلاً : از 10 سوال زیر به 8 سوال به انتخاب خود جواب بدهید.
7- برای پاسخ دادن به سوال زمان کافی در نظر بگیریدوزمان هر سوال را نیز جداگانه در نظر بگیرید.
8- با نوشتن سوالهایی که به جواب کوتاه نیاز دارند،تعداد سوال ها را افزایش دهیدو از ضعف نمونه گیری بکاهید.
9- عواملی که در ارزشیابی آزمون تشریحی دخالت خواهید داد را از پیش مشخص کنید و به اطلاع آزمون شوندگان برسانید مثل : املای درست کلمات ، رعایت قواعد درست کلمات ، رعایت قواعد نگارش و خوش خط نویسی.
انواع آزمونهای کوته پاسخ :
1) نوع پرسشی : الف)مرکز استان مازندران کجاست؟ ب)یک متر چند سانتی متر است؟
2) نوع کامل کردنی : الف)بزرگترین دریاچه جهان دریاچه .................. است. ب) ......... = 2 ÷ 8 + 4
3) نوع تشخیصی یا تداعی : الف) بعد از نام هر استان ، نام مرکز آن را بنویسید.
خوزستان .......................... خراسان شمالی : ................................ مرکزی : ...................................
کاربرد آزمونهای کوته پاسخ : برای اندازه گیری هدفهای شناختی سطوح پایین به ویژه دانش یا معلومات مفید است.سوالهای آزمونهای کوته پاسخ با کلمات ، اعداد ، اسامی اشخاص ، مکانها ، اشیا ، فرایندها و رنگها سرو کار دارد. هم چنین معرف تاریخها ، فاصله ها ، هزینه ها و جمعیت ها است.
قواعد تهیه سوالات کوته پاسخ :
1-هرسوال باید موضوع مهمی را شامل شود. مثل : در چه سالی زلزله بزرگ در سرعین رخ داد؟
2- صورت سوال باید طوری باشدکه به پاسخ مشخص و واحدی نیاز داشته باشد. یعنی سوال مبهم و چند پهلو نباشد.نام علمی زنگ آهن چیست؟
3- در سوالهایی که پاسخ های آنها اعداد است واحدمقیاس و میزان باید مشخص شود.
4- درسوالات کوته پاسخ کامل کردنی ، تنها کلمات و عبارات مهم را حذف کنید.
بزرگترین قله ایران ، قله ................................ است.
5- درسوالات کامل کردنی تعداد زیادی جای خالی منظور نکنید.
مثال: جانوران به دو دسته ........................ و ......................... تقسیم می شوند که در مناطق ................... ، ........................ ، ........................ زندگی می کنند.
6- جای خالی سوالات کامل کردنی را تا آنجا که ممکن است در قسمت پایانی سوال قرار دهید.تا شاگردان قبل از رسیدن به جواب با خواندن سوال از موضوع اطلاع حاصل نمایند.مثال : بزرگترین شهر هر استان که با شهرهای دیگردر ارتباط است ........................ آن استان نام دارد.
7- تا حد امکان به جای سوالهای کامل کردنی از سوال های پرسشی استفاده کنید.چون تهیه آن آسانتر است، دارای ابهام کمتری است ، پاسخ دادن به سوال پرسشی برای شاگرد آسانتر است. مثال : پایتخت عراق شهر.......................... است. مثال پرسشی : نام پایتخت کشور عراق چیست؟ ................
8- درسوال کامل کردنی ، از کاربرد اشارات دستوری و موارد دیگر که جواب را مشخص می کنند خودداری کنید.مثال (را)برای مشخص کردن مفعول
9- صورت سوال را با نقل عین جملات کتاب ننویسید.تا دانش آموزان تشویق به حفظ کتاب نشوند.
قواعد تهیه سوالات عددی :
1-تا حد امکان از اعداد ساده استفاده کنید. هدف این سوالات آزمون کردن فهم دانش آموزان از جریان یا فرایند محاسبات است نه دقت در محاسبات عددی(یعنی از اعدا د دارای اعشار زیاد استفاده نکنیم )
2- تا حد امکان مسائلی را مطرح کنید که دارای جواب صحیح باشند .
3- میزان دقت مورد انتظار را تعیین کنید. مثل : عدد را به مخلوط تبدیل کنید ، ساده کنید ، به صورت اعشاری بنویسید یا به عدد صحیح تبدیل کنید.
4- اگر لازم است شاگردان در پاسخ خود واحد را نیز بنویسند، به اطلاع شاگردان برسانید.مثل نوشتن سانتی متر مربع ، هکتار ، لیتر یا کیلومتر
5- در صورت امکان مسائل پیچیده و چند مرحله ای را به تعدادی مسئله یک مرحله ای ساده تقسیم کنید. یعنی پیدا کردن مساحت مربع منوط به پیدا کردن محیط شکل دیگر نباشد. مثل : محیط مربعی با محیط مثلث برابر است اگر محیط مثلث 24 سانتی متر باشد، مساحت مربع را حساب کنید .
انواع سوالات صحیح – غلط :
1-نوع صحیح – غلط خبری : در این سوال یک جمله خبری در اختیار آزمون شونده گذاشته می شود و از او خواسته می شود تا درستی یا نادرستی آن را تعیین کند . مثال : مجموع زوایای داخلی هر مثل 180 درجه است . درست نادرست
2- نوع بله - خیر : در این نوع سوالات یک جمله پرسشی به آزمون شونده داده می شود و او باید جواب بله یا خیر را مشخص کند.
مثال : آیا مرکز استان آذر بایجان شرقی، تبریز است ؟ بله خیر
3- نوع اصلاحی : در این نوع سوال جمله ای داده می شود که در آن غلطی وجود داردو او باید غلط را تشخیص داده و آن را خط بزند و درستش را بنویسد .
الف) با رواج شهرها انسانها در کنار مزارع خود خانه های دائمی ساختند و ساکن شدند.
ب) علت جنگ ایران و روم بر سر تیسفون بود.
4- نوع خوشه ای : (چند صحیح – غلط): تنه سوال به صورت یک جمله ناتمام نوشته می شود و به دنبال آن تعدادی جواب قرار دارد . در این سوالها هر یک از جوابهای پیشنهادی باید به عنوان صحیح یا غلط مورد قضاوت قرار بگیرد.
مثال : هر مربع دارای ویژگی های زیر است :
الف) هر 4 ضلع باهم هم اندازه اند. صحیح غلط
ب) زاویه های روبرو باهم برابرند . صحیح غلط
ج) قطرها یکدیگر را نصف می کنند. صحیح غلط
قواعد تهیه سوالات صحیح – غلط
1-سوالات را تا حد امکان مختصر ، ساده و روشن بنویسید.
2- جمله هایی را به کار ببرید که درست یا نادرست بودن آنها برای کسانی که موضوع سوال را یاد گرفته اند آشکار باشد. سوال نباید آنقدر کلی و مبهم باشد که در آن استثناهایی یافت شود.
3- از کاربرد کلماتی چون همه ، بعضی وقت ها ، غالباً و هرگز خودداری کنید. چون در این صورت بعضی از گزینه ها خود بخود حذف می شوند.
4- سعی کنید طول سوالهای صحیح و سوالهای غلط به یک اندازه باشند.
5- سعی کنید تعداد سوالهای صحیح و سوالهای غلط تقریبا به یک اندازه باشد. حتی پیشنهاد می شود تعداد سوال های غلط بیش از تعداد سوالهای درست باشد تا قدرت تمییز شاگردان با دقت بیشتری سنجش شود.
6- سوالهای صحیح – غلط را از روی کتاب ننویسید.
7- سعی کنیدهر سوال به یک هدف آموزشی مهم مربوط شود و از گنجاندن مطالب بی اهمیت در سوال بپرهیزید.
آزمونهای جور کردنی :
این آزمونها از دو ستون عبارات تشکیل شده است . یک ستون معرف پرسش و ستون دیگر شامل پاسخ است و شاگردان باید عبارات دو ستون را به هم مربوط سازند . مثل : کلمات ستون (الف) را به ستون(ب) وصل کنید.
1)اختراع الف) تازه
2)سرانجام ب)نو آوری
3)جدید ج)عاقیت
نوع دیگر سوالات جور کردنی ، نوع رده بندی است .در این سوالات یک طرح رده بندی ؛ مثلاً قسمتهای یک جمله ، انواع جمله ، انواع جانوران ، دوره های تاریخی ، انواع گیاهان ارائه می شود واز دانش آموزان خواسته می شود تا هر سوال را رده بندی کنند. مثلاً مراحل تشکیل سنگهای رسوبی ، طبقه بندی جانوران بر اساس پیدایش(علوم پنجم) نوشتن مراحل مشاهده ماه در آسمان در طول یک ماه(علوم چهارم)
قواعد تهیه سوالات جور کردنی :
1-پرسشها و پاسخهای متجانس یا همگون انتخاب کنید.اگر پاسخها مربوط به نویسنده است همه پاسخها باید نویسنده باشد.
2- طول فهرست های پرسش و پاسخ را کوتاه انتخاب کنیدو مطالب کمتری را در هر یک از پاسخها قرار دهید.
3- در راهنمای سوال، اطلاعات لازم را درباره نحوه مقایسه و جور کردن پرسشها و پاسخها را در اختیارشاگردان قرار دهید(نحوه عمل را بنویسید) تا از ابهام جلوگیری شودو در زمان صرفه جویی شودو دانش آموزان دقیقاً بدانند که به دنبال چه چیزی می گردند.
4- همه پرسشها و پاسخها ی یک سوال را در یک صفحه قرار دهید. یعنی نصف پاسخها در یک صفحه و بقیه جوابها در صفحه دیگر نباشد.
5- درصورت امکان فهرست پاسخها را به طور منطقی مرتب کنید، یعنی تاریخها به ترتیب زمان ، اعداد از کمتر به بیشتر یا بالعکس و اسامی به ترتیب حروف الفبا باشند.
6- درفهرست پرسشهای سوالهای جور کردنی از کاربرد جملات نیمه تمام (مبهم)خودداری کنید.
7- پرسشها را با شماره (عدد)و پاسخها را با حروف الفبا مشخص کنید.
8- هر یک از پاسخها باید برای پرسش سوال درست جلوه کند. یعنی پاسخهای غلط کاملاً مشخص نباشدو دانش آموز به راحتی نتواند آنها را حذف کند.
9- از نوشتن سوالهایی که پرسش و پاسخهای آنها کاملاً باهم جور می شوند بپرهیزید.از نوشتن این عبارت که هر پرسش با یک پاسخ جور در می آید بپرهیزید. جون دو مورد آخری حتماً همدیگر را تکمیل می کنند. بنابراین بهتر است تعداد پاسخها بیش از تعداد سوالها باشد.
آزمون های چند گزینه ای :
قسمت های مختلف سوال چند گزینه ای :
1) قسمت اصلی یا تنه اصلی سوال که دربر دارنده مسئله یا موضوع اصلی است.
2)گزینه درست یا پاسخ سوال که یکی از گزینه ها درست است و به آن گزینه کلید نیز می گویند.
3)گزینه های انحرافی ، به غیر از گزینه درست تعدادی گزینه درست نیز وجود دارد که نقش این گزینه ها منحرف کردن دانش آموزانی است که پاسخ سوال را نمی دانند.
انواع سوالات چند گزینه ای :
1-نوع تنها گزینه درست : یعنی تنها یکی از گزینه ها درست و بقیه کاملاً غلط است.
مثال : محل غذاسازی گیاه کجاست؟ ریشه ساقه برگ گل
2- نوع بهترین گزینه : در این نوع سوال همه گزینه ها درست است اما یکی از گزینه ها از همه درست تر است. مثال : آبرفت چیست؟
مقداری گل و لای است. شن و ماسه ای است که همراه رود ها حرکت می کنند. شن و ماسه و گل ولایی است که رود ها با خود می برند.
3- نوع منفی :تنه سوال به صورت منفی بیان می شودو همه گزینه ها به جز یکی درست است و دانش آموز باید گزینه غلط را انتخاب کند.
مثال : کدام گزینه درباره ویروس ها درست نیست؟
الف)ویروسها تنها در حیوانها و گیاهان زندگی می کنند. ب)ویروس ها تولید مثل می کنند.
ج)ویروسها از سلول های زنده بزرگ هستند. د)ویروسها می توانند سبب بیماری شوند.
یکی از مشکلات تهیه سوالات چند گزینه ای این است که بعضی اوقات تهیه تعدادی گزینه انحرافی غلط که به ظاهر درست جلوه کند دشوار است.
قواعد تهیه سوالات چند گزینه ای :
1-هر سوال باید موضوع مهم یا یک هدف آموزشی را اندازه بگیرد.
2- بیشتر از یک مسئله یایک مطلب را در هر ستون قرار ندهید .این کار سوال را پیچیده می کندو اگر دانش آموز به سوال جواب غلط بدهد معلوم نمی شود که کدام مطلب را نفهمیده وعلت عدم موفقیت او چه بوده است.
3- سوالها را روشن و واضح بنویسیدو از عبارات و کلمات قابل فهم استفاده کنید.و تنها در مواردی که سوال برای اندازه گیری توانایی خواندن یا توانایی کلامی شاگردان نوشته می شوداز ساختمان دستوری و لغات استفاده کنید.
4- از تکرار مطالب در گزینه ها خودداری کنید. این کار باعث می شوددر وقت خواندن سوال صرفه جویی شود ودر زمان نوشتن یا تایپ کردن و تکثیر نیز صرفه جویی شود. مثال : برای شناسایی مواد از کدام خاصیتها استفاده می کنیم؟
الف) برای شناسایی مواد از بو،حجم،رنگ استفاده می شود. ب) برای شناسایی مواد از بو ،مزه و مکان رشد استفاده می شود.
ج) برای شناسایی مواد از حجم و جرم استفاده می شود. د) برای شناسایی مواد از رنگ و اندازه استفاده می شود.
5- مطلب اصلی سوال را به طور کامل در تنه سوال بنویسید. مثال :
برای حمل کالا و بارهای سنگین و گذاشتن آن روی کامیون از کدام وسیله استفاده می شود؟
اهرم قرقره سطح شیب دار ماشین های پیچیده
6 – همه گزینه های یک سوال باید متجانس و به موضوع واحدی مربوط باشند نه اینکه هر یک از آنها به مطالب جداگانه ای اشاره کند. در چنین حالتی سوال از حالت چند گزینه ای خارج شده و به صورت صحیح – غلط در می آید.
کدام یک از مطالب زیر درست است؟
الف)گیاهان در خشکی زندگی می کنند. ب)فسیل از قسمتهای سخت بدن جانوران تشکیل می شود.
ج)جانوران نقش مهمی در زندگی ما دارند. د) تکنولوژی باعث افزایش مهاجرت معکوس شده است.
7- سوال را طوری بنویسید که پاسخ درست تنها پاسخ درست یا قطعاً درست ترین باشد.
8- برای اندازه گیری فرایندهای پیچیده ذهنی از موقعیت های تازه استفاده کنید. مطالب کتاب تنها برای سنجش طبقه دانش مفید است.
سوال سطح دانش : کدام یک از مواد وقتی در بدن مصرف می شود بیشترین انرژی را تولید می کند؟
الف)یک گرم چربی ب)یک گرم شکر ج)یک گرم نشاسته د) یک گرم پروتئین
سوال سطح کاربردی : کدام یک از مواد زیر اگر از غذای روزانه حذف شود،بیشترین کاهش انرژی را سبب می شود؟
الف)یک قاشق کره ب) یک قاشق شکر ج)یک قرص نان د)یک تخم مرغ آب پز
مثال دیگر : فرض کنید 4 لیتر رنگ برای رنگ کردن مساحتی برابر 40 متر کافی باشد، چند لیتر رنگ برای رنگ کردن 4 دیوار اتاقی با طول و عرض 3 x 10 متر لازم است؟
الف) 6 ب) 8 ج) 12 د) 18
9- گزینه های انحرافی را طوری بنویسید که توجه آزمون شوندگان بی اطلاع از موضوع را به خود جلب کند.
10- گزینه های هر سوال را طوری بنویسید که از نظر دستوری و جمله بندی به نحو درست مکمل متن سوال باشد. یک نمونه ضعیف :
چرا زندگی شهری و روستایی در ناحیه خزری به هم وابسته است؟
الف)شهرها بازار فروش محصولات روستایی است. ب)وجود بازارهای هفتگی
ج)وابستگی کارخانه ها به محصولات کشاورزی د) همه موارد بالا - گزینه 4 از نظر دستوری و جمله بندی جواب درست و منطقی نیست.
11- در سوالات منفی کلمات منفی را برجسته جلوه کنید(درشت بنویسید)یا زیر آن خط بکشید
- همه گزینه ها درست است بجز : - کدام مورد درست نیست ؟
12- از نوشتن سوالهایی که در آنها متن سوال منفی و گزینه ها نیز منفی هستند (منفی مضاعف)بپرهیزید.
مثال : کدام یک از موارد زیر درست نیست ؟
الف)جانوران نمی توانند به تنهایی غذا سازی کنند. ب) طول روزها در زمستان طولانی نیست.
ج)فسیل ها از قسمتهای نرم بدن جاندار درست نمی شود. د)استفاده از ضرب المثل همیشه مناسب نیست.
13- تا حد امکان از کاربرد عبارتهای " همه آنچه در بالا گفته شد " ، " تمامی موارد فوق " و غیره خودداری کنید.
14- سوالها را مستقل از هم بنویسید.مثلاً جواب دادن به سوال(3)ربطی به جواب سوال(2)و جواب (2) ربطی به سوال (1) نداشته باشد. مثل:
سوال1- مساحت زمینی به شکل مستطیل که طول و عرض آن به ترتیب 400 و 300 متر است را حساب کنید.
سوال2- مساحت زمین بالا چند هکتار است؟
سوال3- اگر از هر هکتار(مثلاً) 8 تن گندم برداشت شود ، از زمین بالا چند تن گندم برداشت خواهیم کرد؟
15- از طرح سوالات گمراه کننده بپرهیزید.
16- دو گزینه متضاد را که یکی از آنها درست است در یک سوال به کار نبرید. چون امکان اینکه هر دو غلط باشد نیست.پس سوال از حالت چهار گزینه ای خارج و به شکل صحیح – غلط در می آید.
مثال : طول روزها در زمستان چه تغییری می کند؟
الف)کوتاه تر می شود. ب) بلند تر می شود. ج) فرق چندانی نمی کند . د)در نیمکره شمالی و جنوبی متفاوت است.
17- طول گزینه درست را در سوالهای مختلف تغییر دهید . همیشه جواب درست طولانی تر از بقیه جوابها نباشد.
18- محل گزینه درست را در میان گزینه های انحرافی به طور تصادفی انتخاب کنید.همیشه یکی از گزینه ها درست نباشد یا از یک نظم منطقی پیروی نکند.
19- سوالها را طوری بنویسید که در حد درک و فهم کودک باشد.
20- برای هر سوال بین 3 تا 5 گزینه در نظر بگیرید. بهترین حالت همان 4 گزینه ای می باشد .
21- در سوالهایی که تنه آنها جمله نا تمام است ، جای خالی را در قسمت آخر جمله قرار دهید.
مثال : طبق نظر دانشمندان عامل اصلی بیماری قلبی ................................. است.
الف) پرخوری ب) چاقی ج) سیگار کشیدن د) استرس
22- تنها در صورت لزوم از آزمونهای چند گزینه ای استفاده کنید.
به امید موفقیت و پیروزی تمامی معلمان زحمت کش و دلسوز منطقه سرعین
اصول طراحی سوال امتحانی ( صحیح غلط | جاخالی | تشریحی | بارم بندی )
دریافت نمونه نسخه استاندارد تکمیل شده ( قابل ویرایش )
دریافت فایل ورد Docx اصول طراحی سوالات امتحانی ( قابل ویرایش )
امتحان چیست ؟
امتحان یکی از عناصر فرآیند آموزش و پرورش است که اطلاعات اساسی را برای تعیین سطح کارایی و بهبود شرایط آموزشی فراهم می سازد . اما برای این که اطلاعات کسب شده مفید و موثر واقع شوند ، لازم است که این اطلاعات با محتوای هدف های آموزشی ، برنامه ، روش ، وسایل و ویژگی های دانش آموزان رابطه مستقیمی داشته باشند . زیرا بدون توجه به این عوامل ، محتوای امتحان را نمی توان به درستی تعیین و مشخص نمود . علاوه بر آن نمی توان از طریق این اطلاعات به هدف های آن جامه ی عمل پوشاند .
هدف های امتحان
۱- امتحان به عنوان وسیله ای برای شناساندن هدف های تدریس به دانش آموزان
۲- امتحان به عنوان وسیله ای برای تصمیم گیری جهت شروع مراحل بعدی تدریس
۳- امتحان به عنوان وسیله ای برای یافتن نارسایی های آموزشی دانش آموزان و کشف نقاط ضعف آنان
۴- امتحان به عنوان وسیله ای برای رفع نارسایی های آموزشی دانش آموزان و کیفیت بخشیدن به یادگیری آنان
۵- امتحان به عنوان وسیله ای برای بهبود و اصلاح روش ها و رویکرد های تدریس
اصول طرح ریزی امتحان
متأسفانه گاهی معلمان بدون داشتن هیچ گونه طرح قبلی و برنامه ریزی اصولی پرسش های امتحانی خود را تنها چند لحظه مانده به شروع امتحان طرح و تهیه می کنند که متأسفانه اینگونه پرسش ها اغلب با هدف های تدریس و محتوای برنامه درسی همخوانی نداشته و در تعارض هستند .
انجام امتحان نیز مانند هر کار عملی دیگر مستلزم تهیه طرح و نقشه ای پیش بینی شده و مبتنی بر اصول معین است . برای این که امتحان به عنوان وسیله موثری جهت هدایت یادگیری دانش آموزان و بهبود کیفیت آموزشی مورد استفاده قرار گیرد ، لازم است که در طرح ریزی آن به اصول زیر توجه نمود :
الف – سوالات امتحان باید تحقق هدف های آموزشی و تدریس را در هر یک از مواد درسی ارزیابی نماید .
ب – سوالات امتحان باید با محتوای مواد آموزشی سازگار باشند و مطالب مهم هر درس را که یادگیری آن ها در رابطه با دستیابی به اهداف درسی از اهمیت قابل قبولی برخوردار است ، شامل شوند .
ج – سوالات امتحانی باید توانایی و مهارت های دانش آموزان را در سطوح مختلف یادگیری و هدف های آموزشی مورد سنجش قرار دهند .
د – سوالات امتحانی باید از میان تمامی سوال های ممکن در رابطه با هدف های رفتاری و محتوای هر درس چنان انتخاب شوند که نمونه جامع یاز آموخته های دانش آموزان را مورد سنجش و اندازه گیری قرار دهند .
ه – سوالات امتحانی از نظر محتوایی باید برای دستیابی به هدف هایی که امتحان به منظور دستیابی به آن ها انجام می پذیرد ، مناسب باشند .
و – نوع و چگونگی هر یک از سوالات امتحانی می بایست با نوع رفتار مورد سنجش تناسب داشته باشد .
ز – امتحان باید به صورتی طرح ریزی شود که نتایج آن تا جایی که ممکن است از خطای اندازه گیری به دور باشند .
طبقه بندی هدف های رفتاری
هدف های رفتاری همچون سایر اهداف آموزشی در چهار حوزه و قلمرو طبقه بندی می شوند . این چهار حوزه و قلمرو عبارتند از حیطه شناختی ، حیطه عاطفی ، حیطه روانی حرکتی و حیطه کوششی . اما از آنجایی که در این جلسه هدف آشنا کردن معلمان با طراحی و تهیه سوالات امتحان کتبی است لذا طبقه بندی اهداف رفتاری فقط در حیطه ی شناختی مورد بحث قرار می گیرد .
طبقه بندی هدف های رفتاری در حیطه ی شناختی
کاربرد طبقه بندی اهداف در حیطه ی شناختی در طراحی و تدوین سوال های امتحانات کتبی و شفاهی است . زیرا آموخته ها و یادگیری های ذهنی دانش آموزان را یا کتبی می توان سنجید و یا شفاهی . هدف ها در حیطه شناختی در شش طبقه قرار می گیرند که به اختصار به کاربرد هر کدام در طراحی و نوشتن سوال های امتحانی اشاره می شود .
۱ – طبقه دانش : از آن جایی که طبقه دانش شامل یادآوری و بازشناسی آموخته هایی نظیر لغات ، اصطلاحات ، نام ها رویداد ها ، تعاریف ، قواعد و . . . بدون تغییر دادن ماهیت آن ها می گردد بنابراین هرگاه سوال امتحانات کتبی و شفاهی طوری طرح شود که عیناً آن چه را به شاگردان یاد داده ایم یا در کتاب مطرح شده است بدون کم و کاست و تعبیر و تفسیر شخصی به عنوان پاسخ ارائه دهند این سوال در حد دانش است .
۲- طبقه فراگیری یا فهمیدن : از آن جایی که طبقه فراگیری شامل درک و دریافت مفهوم ظاهری یک مطلب و یادآوری و بازشناسی آن با عبارات و جملات شخصی می شود . بنابراین هرگاه سوال امتحانات کتبی و شفاهی طوری طرح شود که دانش آموزان پاسخ آن را عینی مانند معلم یا نوشته کتاب ارائه ندهند بلکه آنچه را دریافت کرده اند به عنوان جواب ارائه دهند این سوال در حد درک و فهم است .
۳ – طبقه کاربرد یا بکار بستن : از آن جایی که طبقه کاربرد یا بکار بستن توانایی استفاده از آموخته ها و یادگیری های پیشین را در موقعیت های نوین و حل مسایل جدید شامل می شود . بنایراین هرگاه سوال امتحانات کتبی و شفاهی طوری طرح شود که به خاطر جدید بودن پاسخگویی به آن فراتر از پاسخگوسس به سوالات معمول و کلاسی باشد و دانش آموزان در پاسخگویی به آن لازم است که آموخته های قبلی خود را به شکل نویی انتقال دهند این سوال در حد طبقه کاربرد است .
۴ – طبقه تجزیه وتحلیل : از آن جایی که طبقه تجزیه و تحلیل شامل توانایی جزء جزء کردن آموخته های کلی و کلاسی و شکستن و شکافتن اجزاء تا حد کشف و تفسیر کردن آن ها می شود . بنابراین هرگاه سوال امتحانات کتبی و شفاهی طوری طرح شود که دانش آموزان پاسخ آن را قسمت به قسمت و مورد به مورد با اقامه دلیل و به صورت مستند ارائه دهند این سوال در حد تجزیه و تحلیل است .
۵ – طبقه ترکیب : از آن جایی که طبقه ترکیب شامل توانایی پیوند دادن مفاهیم و مطالب جزیی و تهیه یک طرح و هیئت کلی جدید ، کامل و نو می شود . بنابراین هرگاه سوال امتحانات کتبی و شفاهی طوری طرح شود که فراگیران با شکل دادن به آموخته های خود پاسخ آن را در قالب یک کلیت جامع و جدید و کامل ارائه دهند این سوال در حد ترکیب است .
۶- طبقه ارزشیابی یا قضاوت : از آن جایی که طبقه ارزشیابی شامل توانایی داوری آگاهانه ، ارزیابی و نقد اندیشه ها ، افکار و تجارب می گردد . بنابراین هرگاه سوال امتحانات کتبی و شفاهی طوری طرح شود که دانش آموزان در پاسخگویی به آن نقطه نظرات خود را مستند و مستدل و عقل پسندانه ارائه داده و به نقد و داوری در مورد آن بنشیند این سوال در حد ارزشیابی است .
انواع سوال های امتحانی
۱- سوال های عینی
۲- سوال های نیمه عینی
۳- سوال های انشایی
سوال های عینی و اصول تهیه و کاربرد آن ها
سوال های عینی پرسش هایی هستند که اولاً نمره گذاری آن ها مستقل از نظر و قضاوت شخصی تصحیح کننده است . ثانیاً امتحان دهنده پاسخ پرسش ها را نمی نویسد و تهیه نمی کند بلکه فقط پاسخ درست هر پرسش را از بین پاسخ های داده شده انتخاب می نماید . آزمون های عینی به سه دسته چند گزینه ای ، صحیح و غلط و جور کردنی تقسیم می شوند .
سوال های چند گزینه ای
هر پرسش چند گزینه ای شامل یک متن اصلی است که موضوع پرسش یا موقعیت مساله مانندی را مطرح می کند و همچنین دارای چند راه حل یا پاسخ است که آن ها را پاسخ های پیشنهادی یا گزینه می نامند . معمولاً از میان گزینه های مطرح شده برای هر پرسش یکی درست و بقیه غلط یا نادرست هستند . گزینه درست و صحیح را اصطلاحاً پاسخ کلید و گزینه های نادرست و غلط را پاسخ های انحرافی می نامند .
پرسش های چند گزینه ای به پنج صورت تهیه می شوند . دو صورت از نظر متن سوال و سه صورت از نظر نوع گزینه ۱- متن اصلی سوال به صورت یک جمله پرسشی است که برای آن چند گزینه به صورت پاسخ های احتمالی در نظر گرفته می شود مانند سوال زیر :
دشمن مشترک مسلمانان چه کسانی هستند ؟
۱- ستمگران ۳- کفر
۲- منافقان ۴- کفر و استکبار جهانی
– متن اصلی سوال به صورت یک جمله ناقص است که برای آن چند گزینه به صورت پاسخ های احتمالی که از نظر معنا و مفهوم با هر یک از آن ها یک جمله کامل را تشکیل می دهد ، در نظر گرفته می شود مانند سوال زیر :
خدا ما را نگاه می کند چون . . . . . . . . . ثبت می کند .
الف – ما را دوست دارد . ج – اعمال ما را
ب – کار بد نکنیم . د – سهل انگار نباشیم .
۳- متن اصلی سوال از هر نوع می خواهد باشد اما از نظر گزینه همه ی گزینه های انحرافی آن ها ، قطعاً غلط و نادرست هستند مگر گزینه کلید که پاسخ صحیح و درست پرسش است . مانند سوال زیر :
بالاترین و زیباترین حالت انسان چه زمانی است ؟
الف – از دنیا می رود . ج – با خدا راز و نیاز می کند .
ب- به فکر دیگران نباشد . د- به تمام ثروت های دنیا برسد .
۴- متن اصلی سوال از هر نوع می خواهد باشد اما از نظر گزینه ها همه ی گزینه های آن ها از درجات مختلف صحت و درستی برخوردارند و یکی از آن ها پاسخ کلید است که از همه درست تر و صحیح تر است . مانند سوال زیر :
هنگامی ظرف را خاک مال می کنیم که . . . . . .
الف – با خون سگ نجس شود . ج – حیوان حرام گوشت
ب – سگ لیسیده باشد . د- موی سگ در آن باشد .
۵- پرسش های گزینه منفی . در این نوع پرسش چند گزینه ای متن سوال به صورت جمله ای ناقص است که شامل کلیه جواب های انحرافی مطرح شده می شود و گزینه باقی مانده گزینه کلید و پاسخ سوال به حساب می آید . در متن سوال زیر قسمتی برای تأکید خط کشیده شده است .
مانند سوال زیر :
تمام موارد زیر از ویژگی های مجموعه منظم می باشند به غیر از :
الف – جای معین و آرایش خاص داشتن هر جزء
ب- متناسب بودن ساختمان و سادگی اجزاء
ج- متناسب بودن خواص مواد اجزاء با وظایف
د- متناسب بودن ساختمان وجودی با مسئولیت
اصول تهیه سوال های چند گزینه ای
هر چند کسب مهارت در نوشتن سوال های چند گزینه ای مستلزم ممارست و تجربه کافی در این زمینه است اما رعایت دقیق نکات اساسی زیر کیفیت این گونه پرسش ها را کاملاً بهبود می بخشد :
۱- متن سوال و گزینه های آن باید با بیانی کاملاً ساده ، روشن و به دور از ابهام نوشته شوند .
سوال نامناسب : ارکان نماز قسمتی از نماز است که اگر نمازگزار آن را انجام ندهد نمازش باطل است کدامیک از موارد زیر ارکان نماز نمی باشد ؟
الف – قیام ج – سجده
ب- رکوع د- ذکر
سوال مناسب : کدام یک از موارد زیر جزء ارکان نماز می باشد ؟
الف – ذکر ج – رکوع
ب – تشهد د- ترتیب
۲- در هر سوال فقط یک مطلب یا موضوع گنجانیده شود و از گنجانیدن بیش از یک مطلب یا موضوع در هر پرسش خودداری شود .
سوال نامناسب : کدام یک از موارد زیر جزء ارکان و واجبات نماز هستند ؟
الف – نیت ، ذکر ج – رکوع ، سجده
ب- تکبیره الاحرام ، قیام د- موالات ، ترتیب
۳- هر سوال را کاملاً مستقل از سوال های دیگر بنویسید .
ارکان نماز عبارتند از . . . . . .
الف – ذکر ج- تشهد
ب – قرائت د- سجده
۴- سعی کنید از طرح پرسش های گول زننده و گمراه کننده کاملاً خودداری نمایید .
۵- در طرح هر پرسش چند گزینه ای ضمن توجه به معلومات پایه ای دانش آموز سعی کنید سوال ها ، موضوع یا مطلب مهمی را اندازه بگیرد .
۶- سعی کنید حتی الامکان متن سوال را به صورت جمله ای مثبت بنویسید و از به کار بردن افعال منفی به عنوان فعل اصلی در متن سوال خودداری نمایید .
سوال نامناسب : کدام خلیفه از خلفای عباسی نمی باشد ؟
الف – سفاح ب – متوکل
ج – هارون الرشید د – منصور
سوال مناسب : کدام خلیفه از خلفای غیر عباسی است ؟
الف – سفاح ب – متوکل
ج – هارون الرشید د – منصور
۷ – سعی کنید حتی الامکان از نوشتن و طرح سوال ها به صورت عبارت منفی مضاعف در متن و یا در متن و گزینه ها خودداری نمایید زیرا پیچیدگی و ابهام سوال بیشتر می شود .
سوال نامناسب : مهم ترین عمل انسان که سبب عدم دستیابی او به بهشت رضوان می گردد چیست ؟
الف – عدم جهاد با مشرکان ب – عدم کمک به فقیران
ج – عدم توبه از خطا د – عدم دوری از گناه
سوال مناسب : مهم ترین عمل انسان برای دستیابی او به بهشت رضوان چیست ؟
الف – جهاد با مشرکان ب – کمک به فقیران
ج – توبه از خطا د – دوری از گناه
۸ – سعی کنید سوال ها را عیناً با کلمات و عبارات متن کتاب و به صورت کلیشه ای ننویسید . زیرا چنین کاری موجب عادت دادن دانش آموزان به حفظ طوطی وار مطالب می شود .
۹- هر یک از گزینه های سوال را طوری بنویسید که از نظر معنا و مفهوم و نکات دستوری کاملاً مکمل متن سوال باشد .
سوال نامناسب : روزی که نیکوکاران از بدکاران جدا می شوند ؟
الف – روز میزان ب – روز فصل
ج – روز قصاص د – روز عذاب
سوال مناسب : روزی که در آن نیکوکاران از بدکاران جدا می شوند .
الف – روز میزان نام دارد . ب – روز فصل نام دارد .
ج – روز قصاص نام دارد . د – روز عذاب نام دارد .
۱۰ – سعی کنید طول همه ی گزینه های مرتبط با هر سوال با همدیگر هم اندازه باشد و از دادن گزینه های کوتاه تر یا بلند تر از گزینه های دیگر چه به عنوان جواب درست و چه به عنوان یکی از گزینه های انحرافی خودداری کنید .
سوال نامناسب : مکر مشرکان در واقعه هجرت چه بود ؟
الف – برپایی جنگ و ستیز ب – آزار دادن و اذیت کردن یکایک افراد مسلمان
ج – کشیدن نقشه های شوم د – قتل رسول خدا
سوال مناسب : مکر مشرکان در واقعه هجرت چه بود ؟
الف – برپایی جنگ و ستیز ب – آزار و اذیت مسلمانان
ج – کشیدن نقشه های شوم د – قتل پیامبر و رسول خدا
۱۱ – سعی کنید ترتیب گزینه کلید و جواب درست در همه ی سوالات یکسان و همانند نباشد . یعنی جواب های سوال ها همه الف یا همه ب و یا همه ج و یا د نباشد .
۱۲ – سعی کنید تعداد گزینه ها در همه ی سوالات برابر باشند یعنی یک سوال را چهار گزینه ای و یک سوال را سه گزینه ای و یک سوال را پنج گزینه ای در یک امتحان ننویسید .
سوال های صحیح – غلط
پرسش های صحیح – غلط در واقع نوعی پرسش چند گزینه ای هستند با این تفاوت که فقط دو گزینه دارد . به همین جهت دانش آموز با اطمینان ۵۰ درصد و با استفاده از شانس خود برای یافتن جواب آن اقدام می کند . پرسش صحیح – غلط پرسشی است که متن آن جمله ایست که در همه ی موارد به طور قطع و یقین درست یا غلط می باشد و دانش آموز باید درست یا غلط بودن آن را با علامت زدن روی حرف ص و یا حرف غ مشخص نماید . سوال های صحیح – غلط را می توان به دو صورت تهیه نمود . در نوع اول متن سوال به صورت جمله ای است که با توجه به معنایش یا کاملاً درست و یا کاملاً غلط می باشد و باید جواب آن را فقط با علامت زدن مشخص کرد .
در نوع دوم متن سوال عین نوع اول است با این تفاوت که زیر یکی از کلمات یا عبارت های مهم آن که درست بودن یا غلط بودن سوال به آن بستگی دارد خط می کشند و در صورتی که پاسخ پرسش گزینه انحرافی بود امتحان دهنده لازم است علاوه بر علامت زدن کلمه یا عبارت صحیح را نیز در جایی که مشخص شده است بنویسد اما اگر پاسخ گزینه صحیح بود لزومی به نوشتن کلمه یا عبارت مشخص شده نمی باشد . به مثال زیر توجه کنید .
مثال : نام کتاب امام علی (ع) صحیفه سجادیه است . ص غ . . . . . . . . . . .
چون جواب غ است بنابراین در قسمت نقطه چین باید نام کتاب نهج البلاغه را بنویسد .
اصول تهیه سوال های صحیح – غلط
از آن جایی که سوال های صحیح – غلط نوعی سوال چند گزینه ای ( دو گزینه ای ) هستند بنابراین برای کیفیت بخشیدن به طرح ریزی و نوشتن آن ها علاوه بر توجه به این نکته که متن آن ها بایستی طوری نوشته شود که در همه ی موارد قطعاً و یقیناً درست یا غلط باشد ، رعایت نکات مطرح شده در شماره های قبلی از اصول آزمون سازی و تهیه سوال های چند گزینه ای ضرورت دارد .
پرسش های صحیح – غلط برای یافتن مفاهیم غلطی که در بعضی زمینه ها در ذهن دانش آموزان ایجاد شده اند اندازه گیری توانایی های ذهنی در تعریف اصطلاحات و برخی اصول و قواعد و همچنین محاسبات ساده ریاضی بسیار مناسب هستند . سوال های صحیح – غلط به راحتی آموخته های دانش آموزان را تا سطح درک و فهم حیطه شناختی اندازه می گیرند .
اصول تهیه سوال های جور کردنی
برای کیفیت بخشیدن به طراحی سوال های جور کردنی و افزایش اعتبار آن ها رعایت اصول آزمون سازی در ساخت و تهیه آن ها الزامی است . دو دسته اصول باید رعایت شوند . اول از آن جایی که پرسش های جور کردنی یک نوع سوال چند گزینه ای هستند بنابراین توجه و رعایت نکات مطرح شده در شماره های قبلی از اصول تهیه سوال های چند گزینه ای ضروری است . دوم علاوه بر نکات فوق بایستی به موارد زیر نیز توجه داشت :
۱- سعی کنید هم پرسش ها و هم پاسخ ها به موضوع و مفهوم واحدی مربوط شوند و با یکدیگر تجانس و همگنی داشته باشند .
۲ – تعداد پاسخ ها همواره باید بیش از سوال ها باشد .
۳ – متن سوال ها و پاسخ ها باید حتی الامکان کوتاه ، مختصر ، خلاصه و به صورت یک یا چند کلمه ای باشد و از نوشتن متن سوال ها و پاسخ ها به صورت طولانی خودداری شود .
۴- سعی کنید که ترتیب جواب ها با ترتیب سوال ها یکسان نباشد . یعنی هم سوال و هم جواب آن هم ردیف نباشند .
سوال های نیمه عینی ، اصول تهیه و کاربرد آن ها
سوال های نیمه عینی پرسش هایی هستند که نمره گذاری آن ها مستقل از نظر و قضاوت شخصی است ولی در این نوع سوال ها امتحان دهنده بایستی پاسخ هر سوال را شخصاً بنویسد زیرا پاسخ ها توسط تهیه کننده سوالات تهیه نشده اند . پرسش های نیمه عینی به دو دسته کامل کردنی و کوتاه پاسخ تقسیم می شوند .
سوال های کامل کردنی
سوال کامل کردنی پرسشی است که متن آن به صورت جمله ای است که قسمتی از مطالب آن حذف و به صورت جای خالی مشخص شده است و از دانش آموز انتظار می رود که قسمت حذف شده را با یک کلمه یا یک عبارت کوتاه تکمیل نماید .
اصول تهیه سوال های کامل کردنی
۱ – در پرسش های کامل کردنی سعی کنید که قسمت حذف شده از کلمات و عبارات مهم مطرح در جمله باشد و از حذف قسمت های غیر مهم و کم اهمیت خودداری شود .
سوال نامناسب : توشه ی سفر آخرت ایمان ، تقوی ، عمل صالح و . . . . . . .
سوال مناسب : توشه ی سفر آخرت ایمان ،تقوا، . . . . . . . می باشد .
۲- در هر سوال نباید بیش از یک قسمت حذف شده یا جای خالی گذاشته شود .
سوال نامناسب : نخستین بانویی که اسلام آورد . . . . . . . . . و نخستین بانویی که در راه اسلام شهید شده . . . . . . . . نام داشت .
سوال مناسب : از طریق ایمان و تقوا.. و . . . . . . . . . می توان از هول و هراس قیامت در امان ماند .
۳- چون یادگیری در ابتدای یادآوری رخ می دهد بنابراین بهتر است که قسمت حذف شده در ابتدای سوال نباشد .
سوال نامناسب : . . . . . . . . . . . کسی که در راه خدا به فرمان رهبر دینی جان خود را از دست می دهد .
سوال مناسب : به کسی که در راه خدا به فرمان رهبر دینی جان خود را از دست دهد . . . . . . . . . می گویند .
۴ – سعی کنید هر پرسش را طوری طرح کنید که قسمت حذف شده یا جای خالی فقط با یک کلمه یا یک عبارت خاص و معین کامل شود .
سوال های امتحانی کوتاه پاسخ
پرسش های کوتاه پاسخ پرسش هایی هستند که متن آن ها به صورت جمله ای است پرسشی و یا استفهامی که دانش آموز باید پاسخ آن را در یک کلمه ، یک عبارت و یا یک جمله کامل کوتاه بنویسد . در طرح سوال های کوتاه پاسخ باید به این نکته توجه داشت که تمام هر آنچه را که در پاسخ گویی به سوال از دانش آموز انتظار داریم ، بایستی به صورت صریح و روشن در متن سوال بگنجانیم .
سوال های کوتاه پاسخ اگر با توجه به اصول آزمون سازی طرح شوند تا طبقه درک و فهم حیطه شناختی را به راحتی اندازه می گیرند و نمونه ای از این سوال ها به شرح زیر می باشند :
مثال : نام دیگر روز قیامت چیست ؟
سوال های انشایی و اصول تهیه و کاربرد آن ها
سوال های انشایی یا تشریحی معمولاً به دو صورت تهیه و طرح ریزی می شوند . نوع اول سوال های انشایی بسته پاسخ یا کنترل شده پاسخ و یا همگرا و نوع دوم سوال های انشایی گسترده پاسخ یا باز پاسخ و یا واگرا .
الف – سوال های انشایی یا تشریحی کنترل شده پاسخ
در این دسته از سوال ها هر چند آزمون شونده بایستی پاسخ سوال را طبق آنچه خواسته شده است تمام و کمال و به طور کامل و دقیق بیان کند و یا بنویسد . اما آزادی عمل او در نحوه سازمان دادن به افکار و اندیشه ها و نوشتن مطالب و ارائه موضوع تا حدی محدود است زیرا بایستی پاسخ سوال را برحسب الگوی تعیین و مشخص شده از طرف تهیه کننده و طراح سوال تهیه نموده و بنویسد . بدین معنی که باید پاسخ خود را به موارد و مطالب مشخص و معینی محدود سازد و در نحوه تنظیم افکار و ارائه پاسخ از الگوی تعیین شده ای پیروی کند . به همین جهت یکی از محاسن عمده پرسش های انشایی همگرا یا بسته پاسخ مشخص نمودن تکلیف دانش آموز در تهیه پاسخ و حدود آنست . گاهی اوقات علاوه بر مشخص بودن تکلیف دانش آموز در تهیه پاسخ توجه به ملاک های ارزشیابی و نمره گذاری است و همین امر سهولت تصحیح و نمره گذاری را افزایش داده و سبب بالا رفتن دقت و اعتبار ارزشیابی می گردد .
ب – سوال های انشایی یا تشریحی بازپاسخ یا گسترده پاسخ و یا واگرا
سوال های انشایی باز پاسخ یا واگرا برای سنجش و اندازه گیری مهارت های عالی ذهن مانند قدرت ابداع و ابتکار و قضاوت ، داوری و ارزشیابی بسیار مفید و سودمند هستند . باید یادآور شد که امروزه علاوه بر تعیین زمان پاسخگویی به سوالات حدود پاسخ نیز از طرف امتحان کننده تعیین می گردد .
قواعد و اصول تهیه سوال های انشایی
۱ – سعی کنید سوال ها را با عبارات و کلمات واضح ، روشن و قابل درک و فهم امتحان شوندگان بنویسید زیرا مساله ابهام در سوال های تشریحی و انشایی معمولاً بیشتر از انواع دیگر سوالات است . ضمناً در صورتی که این امر رعایت نشود ، دانش آموز به بیراهه کشیده شده و پاسخی غیر مورد انتظار امتحان کننده ارائه می دهد .
۲- سعی کنید طول پاسخ و زمان لازم برای پاسخ گویی به سوالات خود را مشخص نمایید .
۳- سعی کنید از سوال های انشایی برای اندازه گیری هدف های عالی تر آموزشی و برآیند های مهم تر و پیچیده تر یادگیری استفاده کنید و از به کار گیری سوال های انشایی برای سنجش و اندازه گیری سطوح پایین تر آموزشی و برآیند های سطحی تر یادگیری خودداری و اجتناب ورزید و در این زمینه بیشتر از سوال های عینی و نیمه عینی استفاده نمایید .
۴- سعی کنید از به کار بردن کلماتی همچون چه کسی ؟ چه وقت ؟ کجا ؟ کی ؟ و امثال این ها در سوال های امتحانی خود خودداری و اجتناب ورزید زیرا این کلمات تنها معلومات و دانش حافظه ای دانش آموزان را می سنجد و اندازه می گیرند . از این رو بهتر است به جای این کلمات از کلماتی نظیر چرا ؟ به چه علت ؟ چه دلایلی ؟ از چه طریق ؟ و امثال این ها ، استفاده کنید .
۵- سعی کنید تا حد امکان از سوال های مطرح شده در کتاب درسی استفاده نکنید و کوشش کنید که سوال های تازه ، جدید ، نو و بدیعی را طراحی کرده و مورد استفاده قرار دهید .
۶- چون سوالات انشایی برای سنجش و اندازه گیری قدرت بسط افکار ، ترکیب و سازمان بندی اندیشه ها ، ابتکار خلاقیت و آفرینندگی ، قضاوت و داوری مورد استفاده قرار می گیرند بنابراین سعی کنید سوال های امتحانی خود را با افعال رفتاری : خلاصه کنید – تلفیق کنید – توصیه کنید – پیشنهاد دهید – ارزیابی کنید – نقد کنید – اظهار نظر کنید و امثال این ها ، بنویسید .
۷- سعی کنید در طرح سوال هایی که هدفتان در رابطه با مطالب و عقاید بحث انگیز است ، سوال را طوری طراحی و تدوین نمایید که دانش آموز صرفاً عقاید شخصی خود را شرح ندهد بلکه شواهد لازم و ضروری را نیز برای مستند و مستدل کردن عقیده انتخابی خود توضیح داده و بیان نماید .
۸- سعی کنید از دادن حق انتخاب به امتحان شوندگان در انتخاب چند سوال از میان کل سوال ها خودداری و اجتناب کنید زیرا این امر نه فقط دقت شما را در مورد طرح سوال های امتحانی زیر سوال می برد بلکه نمونه گیری برآیندهای یادگیری را از آنچه که هست ( کل سوالات ) محدود تر می سازد .
نویسنده : کارشناس ارشد برنامه ریزی درسی _ سلمانپور
ویرایش : Biamoz.com
جواب کاربران در نظرات پایین سایت
مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.
چند نمونه سوالات انشایی کنترل شده یا محدود پاسخ لطفا میخواستم
عالی بود
ممنون
واقعا توضیح و خوب کاملی بود متشکریم
نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.
سلام خوبی ببخشید سوال کوتاه را بفرست واسه من