قافیه و ردیف شعر ای همه هستی زتو پیدا شده

قافیه و ردیف شعر ای همه هستی زتو پیدا شده را از سایت هاب گرام دریافت کنید.

کلاس پنجم

قافیه، ردیف و کلمات مخفف

با یاد ونام خدا

قافیه وردیف

ردیف :کلمه یا کلماتی که عینا درانتهای مصراع یا بیت تکرار شوند.

قافیه : حرف یا حروفی که در انتهای مصراع یا بیت تکرار شوند.

مثال 1:

توانا بود هرکه دانا بود   ز دانش دل پیر برنا بود

بود = ردیف      نا = قافیه

مثال 2 :

در کنار خطوط سیم پیام   خـارج از ده دو کــاج رویـیـدنـد

سالـیـان دراز رهـگذران    آن دو را چوندودوست می دیدند

یدند = قافیه

مثال 3 :

به نام خداوند جان و خرَد    کزین برتر اندیشه برنگذرَد

رََد = قافیه

** در رباعی ها هم به همین شکل است:

1- گاهی در انتهای چهار مصراع می آید مانند:

از دی که گذشت هیچ ازو یاد مکن    فــردا کـه نـیـامـده است فـریاد مکن

بـر نـامـده و گـذشـتـه بـنـیـاد مـکـن    حالی خوش باش و عمر برباد مکن

درکـارگه کوزه گری رفتم دوش     دیـدم دوهــزار کـوزه گــویـا و خـمـوش

نـاگاه یکی کوزه برآورد خروش  کو کوزه گر و کوزه خر و کوزه فروش

2- گاهی در انتهای مصراع اول و انتهای بیت ها می آید مانند:

به قـبرستان گـذرکردم صباحی     شـنـیـدم نـاله و افـغـان و آهـی

شنیدم کله ای با خاک می گفت    که این دنیا نمی ارزد به کـاهی

                                               موفق باشید

--------------------------------------

با یاد و نام خدا

کلمات مخفف

برای حفظ وزن شعر، گاهی برخی کلمات به شکل کوتاهتر می آیند که به آنها کلمات مخفف می گویند ( مخفف یک واژه ی عربی به معنی سبک شده و سبکبار است ) مانند :

بدو = به او - به آن

بدین = به این

چو = چون

دَرین = در این

دِگَر = دیگر

روبَه = روباه

رَه = راه

زِ = از

کَز = که از

کزین = که از این

کوتَه = کوتاه

گَر = اگر

                                              موفق باشید   

منبع مطلب : kelase5-5.blogsky.com

مدیر محترم سایت kelase5-5.blogsky.com لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

شعر فارسی و قالب های آن...

نظم چیست؟

نظم مترادف شعر است و به معنی ترتیب و به هم پیوستن است.

نظم سخنی است که دارای وزن و قافیه باشد و به عبارت دیگر به سخنی موزون و قافیه دار شعر یا نظم گویند.

تذکر:وجود وزن برای شعر ضروری و بخش ذاتی آن است.

وزن عامل اصلی موسیقی شعر است.

علاوه بر وزن، عاطفه یعنی (حالاتی چون غم، اندوه، شادی، امید، نا امیدی، حیرت و تأسّف ) در تاثیر شعر و احساس برانگیزی آن موثر است و عامل پیدایش شعر همین عاطفه است.

نوشته ها دوگونه اند:

الف: نظم: نوشته ای که آهنگ و قافیه دارد.

ب: نثر: نوشته ای که  آهنگ و قافیه نداشته باشد.

قافیه چیست؟

کلمات هماهنگی که در آخر مصراع ها قرار می گیرند و حروف آخرشان همانند است را قافیه گویند.

مثال:

ای نام تو بهترین سرآغاز                     بی نام تو نامه کی کنم باز

                                                  قافیه                                                    قافیه

هم تو به عنـــــایت الهی                    آنجا قدمم رسان که خواهی

                                                  قافیه                                                   قافیه  

ردیف چیست؟

کلمه یا کلماتی که پس از قافیه عیناً تکرار  می شود، ردیف نام دارد.

مثال:

شب ز اسرار علی آگاه است               دل شب محرم سرالله است

                                                      ردیف                                                ردیف

ای عقل مرا کفایت ازتو                      جستن ز من و هدایت ازتو

                                                  ردیف                                                   ردیف

مصراع چیست؟

کوچکترین پاره سخن موزون (هماهنگ) را مصراع گویند.

(به نصف بیت شعر مصراع گویند.)

مثال:

الف: هم قصه نا نموده دانی

ب: ای همه هستی ز تو پیدا شده

بیت چیست؟

حداقل یک شغر را بیت گویندیا به دو مصراع شعر یک بیت گویند (کمترین مقدار شعر را بیت گویند)

مثال:

خــــــــدایا چنان کن سرانجام کار                که تو خشنود باشی و ما رستگار

حرف رَوی:

آخرین حرف اصلی کلمه قافیه را حرف رَوی گویند.

مثال:

از آتش ظــــلم و دود مظلوم                   احوال همه تو راست معلوم

                                               (م) حرف روی                                        (م) حرف روی

قالبهای شعر فارسی (انواع شعر فارسی)

مثنوی :

در لغت به معنی دو تایی یا دوگانی است.

شعری است هم وزن که مصراع اوّل با مصراع دوم هم قافیه است.

(شعری است هم وزن که هربیت برای خود قافیه جداگانه دارد.)

مثنوی به جهت تغییر قافیه در هر بیت، آزادترین و ساده ترین انواع شعر است و برای بیان داستانهای طولانی و مفصّل به کا ر می رود. شعر مثنوی ساخته و پرداخته ی ایرانیان است و تعداد بیتهای آن نامحدود است.

شاعران معروف مثنوی سرا عبارتند از:

فردوسی (شاهنامه)              

مولوی (مثنوی معنوی)

نظامی گنجه ای (خمسه نظامی) ( مخزن ا لاسرار- لیلی و مجنون- خسرو و شیرین و هفت پیکر- اسکندر نامه)

سعدی (بوستان)

عبدالرحمان جامی (سبحة الابرار)

عطار نیشابوری (مصیبت نامه- منطق الطیر)

توجه : شاهنامه فردوسی مثنوی (حماسی) و بوستان سعدی مثنوی (اخلاقی و تعلیمی) و خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی مثنوی (عاشقانه) و مثنوی معنوی مولوی مثنوی (عارفانه) است.

پروین اعتصامی و شهریار از مثنوی سرایان معاصر هستند.

نمودار (شکل) مثنوی

_________________ A                 _________________A

_________________B                  _________________B

_________________C                  _________________C

_________________D                  _________________D

............

نمونه هایی از مثنوی:

به نام خــــــــــداوند جان و خرد                  کــــــــزین برتر اندیشه برنگذرد

خـــــــــداوند نام و خداوند جای                 خداوند روزی ده رهنــــــــــــمای

خداوند کیــوان و گردان ســپهر                   فروزنــــــــــده ماه و ناهید و مهر

زنام و نشان و گمان برتراست                      نگارنده‌ی برشده گوهر است

به بینـــــــــــندگان  آفریننده را                     نبیــــــنی، مرنجان دو بیننده را

(فردوسی)

بلبل و مور

بلبـــــــــلی از جلوه گل بی قرار                                گشت طربناک به فصل بهار

در چمــن آمد غزلی نغز خواند                                رقص کنان بال و پری برفشاند

بیخود از این سو به آن سو پرید                                 تا که به شاخ گل سرخ آرمید

مرغک دلداده به عُجب و غرور                                  کرد یکی لحظه تماشای مور

خنده کنان گفت که:"ای بی خبر!                                مور ندیدم چو تو کوته نظر

همرهی طالع فیروز بین                                           دولت جان پرور نوروز بین!"

مور بدو گفت بدین سان جواب:                                    "غافلی ای عاشق بی صبر و تاب"

همهمه ی مرغ سحری هفته ای است                          قهقهه ی مرغ دری هفته ای است

روز تو یک روز به پایان رسد                                        نوبت سرمای زمستان رسد

ساخته ام بام و در و خانه ای                                           تا نروم بر در بیگانه ای

لانه دل افروزتر است از چمن                                          کار، گرانسنگتر است از سخن

گل دو سه روزی است تو را میهمان                                     می بردش فتنه ی باد خزان

گفت:"ز سرما و زمستان مگو                                            مسئله ی توبه به مستان مگو"

نوگل ما را ز خزان باک نیست                                          باد چرا می بردش خاک نیست

کاش بدان گونه که امّید داشت                                            باغ و چمن رونق جاوید داشت

دزد خزان آمد و کالا ربود                                                   راحت از آن عاشق شیدا ربود

دید که هنگام زمستان شده                                              موسم هوشیاری مستان شده

خرمنش از برق هوا سوخته                                                       دانه و آذوقه نیندوخته

اَندُهش از دیده و دل نور برد                                               دست طلب نزد همان مور برد

گفت:"یکی روز مرا دیده ای                                                  نیک بیندیش کجا دیده ای؟

مرحمتی می کن و جاییم ده !                                               گُرسَنه ام، برگ و نواییم ده!"

گفت:"حدیث تو به گوش آشناست                                            مُنعِم دوشینه چرا بینواست؟

دانه و قوتی که در انبان ماست                                                توشه ی سرمای زمستان ماست"

       پروین اعتصامی

توجه:

 "این مثنوی اشاره به ضرب المثل معروف (روزی که جیک جیک مستانت بود- فکر زمستانت نبود) دارد."

قطعه:

شعری است هم وزن که مصراعهای دوم (زوج) آن هم قافیه است و مجموع بیتهای آن از دو بیت شروع می شود و حد معمول آن 14-15 بیت و گاهی تا حدّ چهل و پنجاه بیت نیز می رسد.

قطعه دارای وزن مخصوصی نیست و حداقل شعر قطعه دو بیت است. قطعه وحدت موضوع دارد و درباره یک موضوع سروده می شودو موضوع آن معمولاً بیان نکات اخلاقی- حکایت و مناظره و پند و اندرز می باشد.

این قالب شعر در تمام دوران در شعر فارسی وجود داشته است.

قطعه سرایان معروف:

پروین اعتصامی- سعدی- ابن یمین- انوری- خاقانی- سنایی- رودکی

شکل قطعه

_________________                            _________________A

_________________                            _________________A

_________________                            _________________A

_________________                            _________________A

...............

نمونه هایی از شعر قطعه:

گِلی خوشبوی در حمام روزی                  رسید از دست مخدومی به دستم

بدو گفتم که مشکی یا عبیری؟                         که از بوی دلاویز تو مستم

بگفتا من گلی ناچیز بودم                           ولیکن مدتی با گل نشستم

کمال هم نشین در من اثر کرد                        و گرنه من همان خاکم که هستم

سعدی

اشک یتیم

روزی گذشت پادشهی از گذر گهی  فریاد شوق بر سر هر کوی و بام خاست

پرسید زان میانه یکی کودک یتیم                        کاین تابناک چیست که بر تاج پادشاست

آن یک جواب داد چه دانیم ما که چیست         پیداست آنقدر که متاعی گرانبهاست

نزدیک رفت پیرزنی گوژپشت و گفت              این اشک دیده ی من و خون دل شماست

ما را به رخت و چوب شبانی فریفته است          این گرگ سالهاست که با گله آشناست

آن پارسا که ده خرد و ملک رهزن است         آن پادشاه که مال رعیت خورد گداست

بر قطرۀ سرشک يتيمان نظاره کن               تا بنگری که روشنی گوهر از کجاست

پروین! به کجروان سخن از راستی چه سود      کو آن چنان کسی که نرنجد ز حرف راست

                            پروین اعتصامی

قصیده :

شعری است که مصراع اول و مصراعهای زوج آن هم قافیه اند و تعداد بیتهای آن از 12 بیت بیشتر و حد معمول آن به 70-80 بیت و گاهی بیشتر هم می رسد.

قاآنی شیرازی قصیده ای دارد در مدح حضرت علی (ع) که 337 بیت دارد.

بیت نخست قصیده را بیت مطلع  وبیت پایانی آنرا بیت مقطع گویند.

معمولاً شاعر نام شعری (تخلص) خود را در بیت مقطع قصیده می آورد.

قصیده از جهت قرار گرفتن قافیه شبیه غزل است. ولی در تعداد بیتها و موضوع با هم فرق دارند.

موضوع قصیده:

مدح و ستایش، وصف طبیعت، نکوهش و مسائل اخلاقی است.

قصیده سرایان مشهور عبارتند از :

رودکی- ناصر خسرو- منوچهری- فرخی سیستانی- خاقانی- انوری- سعدی

و در زمان معاصر:

ملک الشعرای بهار- مهرداد اوستا- امیری فیروزکوهی- مهدی حمیدی

شکل قصیده :

_________________A                 _________________A

_________________                    _________________A

_________________                    _________________A

_________________                    _________________A

................

نمونه ای از شعر قصیده :

فضل خدای را که تواند شمار کرد                  یا کیست آنکه شکر یکی از هزار کرد

آن صانع لطیف که بر فرش کاینات                چندین هزار صورت الوان نگار کرد

ترکیب آسمان و طلوع ستارگان                     از بهر عبرت نظر هوشیار کرد

بحر آفرید و برّ و درختان و آدمی                  خورشید و ماه و انجم و لیل و نهار کرد

اجزای خاک مرده به تاثیر آفتاب                   بستان میوه و چمن و لاله زار کرد

ابر آب داد بیخ درختان تشنه را                       شاخ برهنه پیرهن نوبهار کرد

چندین هزار منظر زیبا بیافرید                         تا کیست کو نظر ز اسرار اعتبار کرد

توحید گوی او نه بنی آدمند و بس                 هر بلبلی که زمزمه بر شاخسار کرد

سر چیست تا به طاعت او بر زمین نهند             جان در رهش دریغ نباشد نثار کرد

بخشنده ای که سابقه ی فضل و رحمتش          ما را به حسن عاقبت امیدوار کرد

پرهیزگارباش که دادار آسمان                        فردوس جای مردم پرهیزگار کرد

نابرده رنج گنج میسر نمی شود                       مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد

هر کو عمل نکرد و عنایت امید داشت             دانه نکشت ابله و دخل انتظار کرد

دارالقرار، خانه جاوید آدمی است                   این جای رفتن است و نباید قرار کرد

بعد از خدای هر چه پرستند هیچ نیست           بی دولت آنکه بر همه، هیچ اختیار کرد

"از قصاید سعدی"

ای دیو شپید پای در بند                                  ای گنبد گیتی ای دماوند

از سیم به سر یکی کله خود                               زآهن به میان یکی کمربند

تا چشم بشر نبیندت روی                                   بنهفته ز ابر، چهر دلبند

چون گشت زمین ز جور گردون                       سرد و سیه و خموش و آوند

بنواخت ز خشم بر فلک مشت                          آن مشت تویی تو وای دماوند

تو مشت درشت روزگاری                                از گردش قرنها پس افکند

نی نی تو نه مشت روزگاری                             ای کوه نی ام ز گفته خرسند

تو قلب فسرده‌ي زمینی                                        از درد، ورم نموده یک چند

تا درد و ورم فرو نشیند                                     کافور بر آن ضماد کردند

" از قصاید محمد تقی بهار"

غزل:

شعری است هم وزن که مصراع اول و مصراعهای زوج آن هم قافیه اند.

تعداد ابیات غزل حداقل پنج بیت و معمولاً 7 تا 14 بیت است.

غزل از قرن ششم رواج یافته است و تا زمانها از قالبهای شعری زایج بوده است.

از شاعران بنام غزل سرا می توان:

سعدی- مولوی- حافظ- فخرالدین عراقی- شهریار- رهی معیری- صائب تبریزی را نام برد.

موضوع شعر غزل :

احساسات و عواطف درونی، عشق و عرفان است. و در حقیقت غزل سخن دل است.

شعر غزل از قالبهای محبوب و دوست داشتنی شعر فارسی است.شاعران غزل سرا نام شعری (تخلص) خود را در بیت پایانی غزل می آورند.

بیت آغاز غزل را بیت مطلع و بیت پایانی را بیت مقطع گویند.

در قرن حاضر غزل جنبه های اجتماعی به خود گرفته و شاعران به سرودن غزل اجتماعی نیز پرداخته اند.

غزل سعدی رنگ و بوی عشق و محبت زمینی (عاشقانه) دارد. و غزل مولانا رنگ و بوی آسمانی (عرفانی) و حافظ شیرین سخن غزلش هم عارفانه(آسمانی) و هم زمینی است.

شکل غزل :

______________A                     ______________A

______________                        ______________A

______________                        ______________A

______________                        ______________A

...............

نمونه ای از شعر غزل:

آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا                    بی وفا حالا که من افتاده ام از پا چرا

نوشدارویی بعد از مرگ سهراب آمدی               سنگ دل این زودتر می خواستی حالا چرا

عمر ما را مهلت امروز و فردای تو نیست             من که یک امروز مهمان توام، فردا چرا

نازنینا ما به ناز تو جوانی داده ایم                        دیگر اکنون با جوانان ناز کن با ما چرا

وه که با این عمرهای کوته بی اعتبار                  این همه غافل شدن از چون من شیدا چرا

شور فرهادم به پرسش سر به زیر افکنده بود        ای لب شیرین جواب تلخ سر بالا چرا

ای شب هجران که یکدم در تو چشم من نخفت  اینقدر با بخت خون آلود من لالا چرا

آسمان چون جمع مشتاقان پزیشان می کند           در شگفتم من نمی پاشد زهم دنیا چرا

در خزان هجر گل ای بلبل طبع حزین               خامشی شرط وفاداری بود، غوغا چرا

شهریارا بی حبیب خود نمی کردی سفر                این سفر راه قیامت می روی ، تنها چرا

از محمد حسین شهریار – غزل سرای معاصر

نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد                     عالم پیر دگرباره جوان خواهد شد

ارغوان جام عقیقی به سمن خواهد داد               چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد

این تطاول که کشید از غم هجران بلبل              تا سرا پرده ی گل نعره زنان خواهد شد

گل عزیز است غنیمت شمریدش صحبت             که باغ آمد از این راه و از آن خواهد شد

حافظ از بهر تو آمد سوی اقلیم وجود                  قدمی نه به وداعش که روان خواهد شد

" از حافظ شیرین سخن "

رباعی (چهارتایی):

شعری است چهار مصراعی که مصراع سوم آن قافیه ندارد.

یا " دو بیت یا چهار مصراع هم وز ن است که مصراع اول، دوم و چهارم آن هم قافیه اند."

گاهی مصراع سوم نیز هم قافیه می شود. یعنی هر چهار مصراع رباعی هم قافیه می شوند.

شعر رباعی از روزگاران قدیم تا کنون رواج داشته است.

شعر رباعی بیشتر عشق و محبت و عرفان و فلسفه است.

این قالب شعری مخصوص زبان فارسی است. پیام اصلی شاعر در رباعی در مصراع چهارم است که به آن مصراع ضربه نیز می گویند و سه مصراع دیگر مقدمه سخن شاعر است.

فرق رباعی با دو بیتی در وزن آنها است. رباعی وزنهای مختلفی دارد که یکی از وزنهای آن ( لا حول و لا قوة الا بالله ) است.

رباعی سرایان مشهور:

خیام- عطار- مولوی- خواجه عبدالله انصاری- ابو سعید ابوالخیر

شکل رباعی (قافیه در رباعی به شکل زیر است) :

______________A              ______________A

______________                 ______________A

...........

______________B                ______________B

______________                 ______________B

نمونه ای از شعر رباعی:

گر مرد رهی میان خون باید رفت                   از پای فتاده سرنگون باید رفت

تو پای به راه در نه و هیچ مپرس                     خود راه بگویدت که چون باید رفت

                                                                                    " عطار نیشابوری "

****

        از واقعه ای تو را خبر خواهم                         و آن را به دو حرف مختصر خواهم کرد

با عشق تو در خاک نهان خواهم شد               با مهر تو سر ز خاك بر خواهم کرد

                                                                                    " ابو سعید ابوالخیر"

****

یا رب تو چنان کن که پریشان نشوم               محتاج به بیگانه و خویشان نشوم

بی منت خلق خود مرا روزی ده                     تا از در تو بر در ایشان نشوم

                                                                           " خواجه عبدالله انصاری"

****

ای روی تو نور بخش خلوتگاهم                    یاد تو فروغ دل نا آگاهم

آن سرو بلند باغ زیبایی را                             دیدن نتوان با نظر کوتاهم

" اما م خمینی (ره)"

دو بیتی:

دو بیت یا چهار مصراع هم وزن است که گاهی مصراع سوم آن قافیه ندارد.

موضوع دو بیتی:

عارفانه (شناخت خدا و عشق و محبت به اوست) و عاشقانه (عشق و محبت دنیوی) است و این قالب در میان روستاییان رواج داشته است. و با احساسات ساده و عشقهای بی ریا با کلمات شکسته هیجانات و عشق درونی خود را بیان کرده اند و از نظر فرهنگ عامه ارزش فراوانی دارد. دو بیتی را ترانه نیز می گویند.

شاعران مشهور دوبیتی سرا:

بابا طاهر عریان و فایز دشتستانی

تذکر: دو بیتی را به این لحاظ که همیشه شامل دو بیت است به این نام می خوانند. رباعی و دوبیتی از نظر شکل یعنی جای قرار گرفتن قافیه با هم فرقی ندارند. اما اگر به یک رباعی و یک دوبیتی گوش کنیم متوجه می شویم که وزن (آهنگ) آنها با هم فرق دارد.

دوبیتی دارای یک وزن است (مفاعیلُن- مفاعیلُن- فعولُن) اما شعر رباعی دارای وزنهای مختلف است.

طرز قرار گرفتن قافیه در دوبیتی(شکل دوبیتی):

______________A               ______________A

______________                  ______________A

***

______________B               ______________B

______________                  ______________B

***

نمونه ای از شعر دو بیتی:

به صحرا بنگرم صحرا تو بینم                        به دریا بنکرم دریا تو بینم

به هر جا بنگرم کوه و درو دشت                 نشان از قامت رعنا تو بینم

 " بابا طاهر"

خدایا داد از این دل داد از این دل          که من یکدم نگشتم شاد از این دل

چو فردا  دادخواهان داد خواهند              بگویم صدهزاران داد از این دل

                                                                          " بابا طاهر"

دلم را جز تو کس دلبر نباشد                       به جز شور تواَم در سر نباشد

دل فایز تو عمداً می کنی تنگ                   که تا جای کس دیگر نباشد

" فایز دشتستانی"

سه پنج روزه که بوی گل نیومه                   صدای چهچه ی بلبل نیومه

برید از باغبون گل بپرسید                            چرا بلبل به سیر گل نیومه

                                                                         " بابا طاهر"

نمونه ای از شعر ترانه محلی (ادبیات عامیانه) که به هنگام تولد و پرورش نوزاد سروده و احساسات درونی بیان می شد.

لالا، لالا، گل دشنی                                           همه رفتن تو برگشتی

خداوندا تو پیرش کن                                      خط قرآن نصیبش کن

لالا، لالا، گلم باشی                                            بزرگ شی همدمم باشی

کلام الله تو پیرش کن                                      زیارت ها نصیبش کن

لالا، لالا، گل زردم                                             نبینم داغ فرزندم

خداوندا تو ستاری                                           همه خوابن تو بیداری

به حق خواب و بیداری                                    عزیزم را نگه داری

لالا، لالا، گل خشخاش                                      بابات رفته خدا همراش

بابات رفته به هل چینی                                    بیاره قند و دارچینی

شعر نو:

شعری است که وزن و آهنگ دارد و طول مصراعهای آن یکسان نیست و قافیه در آن جای مشخصی ندارد.

موضوع شعر نو:

بیان احساسات و عشق و تجربه های فردی و سیاست و اجتماع است.

تذکر: شعر نو یا نیمایی به خاطر کوتاه و بلند بودن مصراع ها قافیه در آن جای مشخصی ندارد. و شاعر هر جا که  احساس کند که به قافیه نیاز است از آن استفاده می کند. اما در شعر سنتی (قدیمی) طول مصراعها یکسان و وجود قافیه لازم است.

شاعران معروف شعر نو (نیمایی):

سهراب سپهری- نیما یوشیج- مهدی اخوان ثالث- فروغ فرخزاد- احمد شاملو

پدر شعر نو نیما یوشیج (علی اسفندیاری) است و شعر او توانسته است بعد از 70 سال در کنار شعر سنتی جای خود را باز کند(هر چند در ابتدا با مخالفتهایی همراه بود) و ماندگار شود نیما یوشیج با سرودن منظومه افسانه در سال 1301 اولین گام جدی را در این راه پیمود.

شعر نو از نظر قالب به سه دسته تقسیم می شود:

الف : شعر نیمایی : وزن عروضی و آهنگ دارد و قافیه در آن جای ثابتی ندارد.

ب : شعر سپید : آهنگ دارد ولی  عروضی نیست. قافیه هم جای ثابتی ندارد.

ج : موج نو : وزن عروضی ندارد. آهنگ آن آشکار نیست. شبیه به نثر است.و می گویند یک نوع آهنگ درونی دارد که آنرا از نثر جدا می کند.

توجه : شعر نیمایی به خاطر اینکه قافیه جای ثابتی ندارد نمودار و شکل ندارد.

نمونه ای از شعر نیمایی :

آب را گل نکنیم

در فرو دست انگار کفتری می خورد آب

یا که در بیشه ی دور سیره ای پر می شوید

یا در آبادی کوزه ای پر می گردد

آب را گل نکنیم

شاید اين آب روان می رود پای سپیداری تا فرو شوید اندوه دلی

دست درویشی شاید نان خشکیده فرو برده در آب

چه گوارا این آب!

چه زلال این رود!

مردم بالا دست چه صفایی دارند!

چشمه هاشان جوشان، گاوهاشان شیرافشان باد

                                           " سهراب سپهری"

آی آدمها که بر ساحل نشسته، شاد و خندانید

یک نفر در آب دارد می سپارد جان

یک نفر دارد که دست و پای دائم می زند

روی این دریای تند و تیره و سنگین که می دانید

در چه هنگامی بگویم من؟

یک نفر در آب دارد می کند بیهوده جان، قربان

آی آدم‌ها که در ساحل بساط دلگشا دارید

یک نفر در آب می خواند شما را

                                                                          " نیما یوشیج"

اهل کاشانم

روزگارم بد نیست

تکه نانی دارم،خرده هوشی، سر سوزن ذوقی

مادری دارم بهتر از برگ درخت

دوستانی، بهتر از آب روان

و خدایی که در این نزدیکی است

من مسلمانم

قبله ام یک گل سرخ

جانمازم چشمه، مُهرم نور

دشت سجاده ی من

اهل کاشانم

پیشه‌ام نقّاشی است

گاه گاهی قفسی می سازم با رنگ می فروشم به شما

تا به آواز شقایق که در آن زندانی است

دل تنهایی تان تازه شود

                                       " از صدای پای آب سهراب سپهری "

چهار پاره (دوبیتی نو)

شعری است که از چند دوبیتی با قافیه های مختلف بوجود آمده است و از نظر معنی با هم ارتباط دارندو مصراع زوج آنها هم قافیه اند.

چهارپاره از قالبهای شعری است که در دوره معاصر بوجود آمده و از زمان مشروطیت در ایران رواج یافته است.

چهارپاره سرایان مشهور :

حمید سبزواری- فریدون توکّلی- نصرالله مردانی- فریدون مشیری- پرویز خانلری

موضوع شعر چهار پاره :

چهار پاره به بیان مسائل اجتماعی و غنایی می پردازد و وزن و آهنگ آن نیز مختلف است.

شکل چهار پاره :

______________                      ______________A

______________                      ______________A

***

______________                      ______________B

______________                      ______________B

***

نمونه‌هايي از شعر چهارپاره (دوبيتي) 

مادر اي مريم بزرگ زمان                      خرّم از تو بهار ايمان است

قلب سرشار از عطوفت تو                   روشن از آفتاب قرآن است

***

          مادر! اي كهكشان آينه‌ها                      دست‌هاي تو شطّ خورشيد است

در طلوع نگاهِ خسته تو                         برق رنگين كمان اميد است

***

مادر! اي آفتاب هستي بخش                         زير پايت بهشت جاويد است

دامن پاكت، اي فرشته‌ي مهر                         باغ آيينه‌گون توحيد است

***

بر لبانت شكوفه‌هاي دعا                      مي‌شكوفد سحر به بانگ اذان

روي رخساره ستاره‌ي اشك                           مي دود با تلاوت قرآن      

***

مي‌كند پُر فضاي خانه ز عطر                         گل سجاده‌ات، به وقت نماز

بانگ اللّه اكبرت در دل                         بشكفاند شكوفه‌هاي نياز

***

«نصراله مرداني، از شاعران معاصر»

منبع مطلب : www.school2006.blogfa.com

مدیر محترم سایت www.school2006.blogfa.com لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

قافیه چیست ؟ ردیف چیست ؟ انواع قافیه • اخبار هنر

در این بخش از سایت اخبار هنر قصد داریم به شما بگوییم که : قافیه چیست ؟ ردیف چیست ؟ انواع قافیه چه می باشد ؟ و … امیدواریم از این بخش بهره کافی را ببرید. اگر در این زمینه اطلاعات دیگری دارید حتما در بخش نظرات بیان کنید تا دیگران از آن استفاده کنند.

تعریف قافیه چیست ؟

هر شعر نظمی باید قافیه داشته باشد. برای تعریف قافیه باید بگوییم : به کلماتی که در انتهای هر مصراع بیایند + هم وزن باشند + در حرف آخر با هم مشترک باشند ، قافیه گفته می شود.

تعریف ردیف چیست ؟

تعریف ردیف اینگونه است : به کلماتی که دقیقاً عین هم باشند و بعد از قافیه بیایند ، ردیف می گویند. یک شعر یا یک بیت می تواند ردیف نداشته باشد یا می تواند دارای باشد که به آن مردّف می گویند.

مثالی برای شعر مردف :

مسلمانان مرا وقتی دلی بود ….. که با وی گفتمی گر مشکلی بود

به گردابی چو می افتادم ازغم …..  به تدبیرش امید ساحلی بود

بود در مصراع اول،دوم و سوم ردیف است و دلی،مشکلی و ساحلی قافیه است

مثال برای شعر بدون ردیف:

ای نعمت ولایت تو، بهترین نعـم …..  وی لطف بی نهـایت تو شامل امم
هم کاشف الغمومی و هم باقر العلوم ….. هم چشمه کمالی و هم منبع حکم

کلمات نِعَم،اُمَم و حکم ردیف نیستند (چون قرار ما این بود که ردیف ها عین هم باشند) پس اینها قافیه می باشند.

نکته:

آوردن ردیف اختیاری است و شاعر میتواند ردیف را نیاورد. اما اگر در بیت اول شعری ردیف آورده شد شاعر باید در ابیاتی بعدی هم ردیف را بیاورد، وگرنه شعر ناقص است.

انواع قافیه را بشناسید

انواع قافیه چیست ؟ در یک دسته بندی قافیه را به چهار بخش : قافیه متوالی – درونی – میانی – پایانی تقسیم می کنند.

قافیه درونی آن است که قافیه اضافی دقیقا در وسط مصرع ها نمی آید گرچه از نظر وزن قرینه یکدیگر هستند:

هم رنگ رویش در چمن گل با سمن گردیدمی

دایم به بویش چون صبا گر چمن گردیدمی

این بیت قافیه پایانی نیز دارد.

قافیه درونی در اوزانی که هر مصرع آنها به دو بخش مساوی تقسیم می شود ، آخر سه نیم مصرع اول بیت می تواند قافیه دار باشد، این نوع قافیه را می توان قافیه میانی نامید.

قافیه میانی کاربرد زیادی دارد:

در رفتن جان از بدن، گویند هر نوعی سخن

من خود به چشم خویشتن دیدم که جانم می رود

قافیه پایانی در این نوع شعر قافیه اضافی در پایان مصرع ها یا ابیات و قبل از قافیه اصلی می آید:
طرفه می دارند یاران صبر من بر داغ و درد

داغ و دردی کز تو باشد خوشتر است از باغ و ورد

و یا

ای از مکارم تو شده در جهان خبر

افکنده از سیاست تو آسمان سپر

امیدواریم از اطلاعاتی که در این بخش از سایت اخبار هنر با موضوع قافیه چیست ؟ ردیف چیست ؟ انواع قافیه تقدیم کردیم بهره مند شده باشید.

منبع مطلب : www.art-news.ir

مدیر محترم سایت www.art-news.ir لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.