معنی بفکن ز پی این اساس تزویر / بگسل زهم این نژاد و پیوند
معنی بفکن ز پی این اساس تزویر / بگسل زهم این نژاد و پیوند را از سایت هاب گرام دریافت کنید.
معنی درس پنجم – دماوندیه
معنی درس نوزدهم – دماوندیه
دماوند در این قصیده، در بندهای ابتدایی، در معنای حقیقی به کار رفته است اما رفته رفته به عنوان نمادی از روشنفکران جامعه به کار رفته است و از این جهت این ویژگیها مورد نظر شاعر است: ۱- گوشهگیری و انزوا ۲- دلگیری از مردم زمانه ۳- داشتنِ اندیشهایِ بلند و متفاوت از مردم زمانه.
* ای دیو سپید پای در بند / ای گنبد گیتی ای دماوند
دیو سپید: موجودی افسانهای و اساطیری در شاهنامه که به دست رستم کشته میشود.
ای دیو: تشخیص ای گنبد: تشخیص ای دماوند: تشخیص پای در بند بودن دماوند: تشخیص
مصراع اول، تلمیح دارد به داستان دیوسپید از هفتخوان رستم در شاهنامة فردوسی (جنگ رستم با دیوسپید)
اغراق: گنبد گیتی برای بلندی و رفعتِ دماوند اغراق شده است. واجآرایی: صامت «د»
معنی بیت: ای دماوند که مثل دیوسپید، اسیر و گرفتار هستی، ای دماوند که همانند بام جهان برافراشتهای.....
* از سیم به سر یکی کلهخود / زآهن به میان یکی کمربند
تشخیص: نسبت دادنِ کلاهخود و کمربند به کوه سیم: استعاره از برف میان: کمر
کمربند آهن: استعاره از میانة کوه که پر از سنگها و صخرههای تیرهرنگ است. تشخیص: قراردادن سر و کمر برای کوه
تناسب (مراعات نظیر): سیم و آهن / سر و کلهخود / سر و میان / کلهخود و کمربند / میان و کمربند
معنی بیت: ای دماوند! تو کلاه جنگی سفیدی از نقره (برف) بر سر نهادهای و کمربندی آهنین (صخرهها و سنگها) به کمر بستهای.
* تا چشم بشر نبیندت روی / بنهفته به ابر، چهر دلبند
تا: حرف ربط بیان علت، به معنیِ «به این دلیل که» «ت» در «نبیندت روی» مضاف الیهِ «روی»
تشخیص: نسبت دادن روی و چهره به دماوند و نهفته شدن از مردم تناسب: روی، چهره و چشم
بیت حُسن تعلیل دارد: شاعر علت بلندی و پنهانشدنِ قلة دماوند را پشت ابرها، بیزاری و دوری کردن از مردم نادان میداند.
بیت به ارتفاع کوه دماوند و ناخشنودی دماوند از مردم روزگار اشاره دارد.
معنی بیت: چهرة زیبای خود را در ابرها پنهان کردهای تا این که چشم بشر روی تو را نبیند.
* تا وارهی از دم ستوران / وین مردم نحس دیومانند
وارهی: رهاشوی دَم: مجاز از مصاحبت و همسخنی تشبیه: مردم دیومانند
ستوران: چهارپایان، حیوانات، استعاره از انسانهای پست و نادان این بیت با بیت بعد، موقوف المعانی است.
معنی بیت: برای اینکه از همصحبتی و همنشینی مردم نادان و شومِ دیوصفت رهایی یابی .......
ارتباط معنایی دارد با: از این دیومردم که دام و دَدَند / نهان شو که همصحبتانِ بدند
* با شیر سپهر بسته پیمان / با اختر سعد کرده پیوند
شیر سپهر: آفتاب (به اعتبار آن که برج اسد خانة اوست) اختر سعد: ستارة مشتری است که سعد اکبر است.
تشخیص: پیمان بستن دماوند با خورشید / پیوند دماوند با مشتری اختر، سپهر: تناسب
کنایه: مصرع اول و دوم کنایهای ازارتفاع یافتن دماوند هستند. بیت دارای اغراق است
این بیت حُسن تعلیل نیز دارد: شاعر علت ارتفاعیافتن دماوند را تلاش او برای دوری از مردم زمانه میداند.
معنی بیت: با آفتاب پیمان بستهای و با ستارة مشتری پیوند و ارتباط برقرار کردهای.
* چون گشت زمین ز جور گردون / سرد و سیه و خموش و آوند
گردون: فلک، آسمان (در اینجا روزگار) آوند: معلق جور گردون: تشخیص
خفه و خموش گشتن زمین: تشخیص این بیت با بیت بعدی موقوف المعانی دارد.
معنی بیت: وقتی که زمین از ظلم و ستمِ اسمان (روزگار) سرد و تاریک و ساکت و معلق شد ....
* بنواخت ز خشم بر فلک مشت / آن مشت تویی تو ای دماوند
مشت کوبیدن زمین به فلک: تشخیص ای دماوند: تشخیص
تو مشت هستی: تشبیه واجآرایی: صامت «ت» و «ش»
معنی بیت: از شدت خشم، زمین، مشتی بر فلک کوبید و تو ای دماوند آن مشت زمین هستی.
* تو مشت درشت روزگاری / از گردش قرنها پسافکند
پسافکند: پس افکنده، میراث (صفت مفعولی مرکب مرخم) تشبیه: دماوند به مشت مشت روزگار: تشخیص
معنی بیت: ای دماوند! تو مشت بزرگِ خشم و اعتراض دیرینة روزگار هستی که از گذشت ایام به ما ارث رسیدهای.
* ای مشت زمین بر آسمان شو / بر وی بنواز ضربتی چند
مشت زمین: تشخیص و استعاره از دماوند بر آسمان شو: به آسمان برو
ضربتی چند: ترکیب وصفی مقلوب چند: صفت مبهم زمین، آسمان: تناسب و تضاد
شو: برو مرجع ضمیرِ «وی»، آسمان است. بنواز: بزن مصرع دوم: تشخیص
معنی بیت: ای دماوند که مشت زمین هستی! به آسمان برو و چند ضربه بر آن بکوب. (علیه ظلم قیام کن)
* نی نی تو نه مشت روزگاری / ای کوه نیَم ز گفته خرسند
نی نی: قید نفی مشت روزگار: اضافة استعاری (تشخیص) نیَم: نیستم
ای کوه: تشخیص گفته: مقصود شاعر، تشبیه در بیت قبلی است یعنی همان تشبیه دماوند به مشت.
معنی بیت: نه نه تو مشت روزگار نیستی. ای کوه من از این سخن خود (تشبیه دماوند به مشت) راضی نیستم.
- شاعر به این دلیل از تشبیه دماوند به مشت روزگار راضی نیست که مشت نشانة اعتراض و ستیز است در حالی که دماوند (مردم تهران یا روشنفکران جامعه) در مقابل ظلم و دشمنان خارجی سکوت کرده است.
* تو قلب فسردة زمینی / از درد ورم نموده یک چند
فسرده: یخزده، منجمد تشبیه: کوه دماوند به قلب فسردة زمین تشبیه شده است وَرَم: استعاره از برآمدگی کوه
قلب زمین: تشخیص قلب، درد، ورم: تناسب یک چند: قید مقدار
معنی بیت: ای دماوند! تو قلب سرد و منجمد زمین هستی که از شدت درد و ناراحتی مقداری ورم کرده است.
* تا درد و ورم فرونشیند / کافور بر آن ضماد کردند
تا: حرف ربط به معنیِ «برای اینکه» ورم: استعاره از برآمدگی کوه کافور: استعاره از برفهای قلة دماوند
کافور: مادة معطر جامدی که از گیاهانی چون ریحان، بابونه و چند نوع درخت به دست میآید. در قدیم به عنوان مرهم و دارو روی زخم میمالیدند.
ضماد کردن: بستن چیزی بر زخم، مرهم نهادن درد، ورم، ضماد: تناسب بیت حُسن تعلیل دارد.
معنی بیت: برای اینکه درد و ورم تو آرام بگیرد و اندکی تسکین یابد مرهمی از برف بر ورم تو نهادهاند.
* شو منفجر ای دل زمانه / وان آتش خود نهفته مپسند
دلِ زمانه: اضافة استعاری (تشخیص) دلِ زمانه: استعاره از دماوند
آتش: استعاره از خشم درونی نهفته: صفت مفعولی در نقش قید
معنی بیت: ای کوه دماوند که چون قلب زمانه هستی، آتشفشان کن و بیش از این راضی مباش که آتش درونت نهفته بماند.
* خامش منشین سخن همی گوی / افسرده مباش خوش همی خند
خامش نشستن، سخن گفتن: تضاد افسرده بودن و خوش خندیدن: تضاد همی گوی: بگو (فعل امر)
تشخیص: سخن گفتن، خندیدن و خاموش نبودن دماوند خاموش، افسرده: تناسب خوش: قید کیفیت
همیخند: بخند (فعل امر) خوش خندیدن: کنایه از افسردگی به در آمدن خاموش منشین: کنایه از سخن بگو
معنی بیت: ای دماوند (آگاهان خاموش جامعه) خاموش و آرام نباش و چیزی بگو (اعتراض کن)، غمگین و ناراحت نباش و با خوشحالی بخند.
* پنهان مکن آتش درون را / زین سوختهجان شنو یکی پند
آتش: استعاره از خشم درونی آتش، سوخته: تناسب واجآرایی: صامت «ن»
سوختهجان: صفتِ مرکب، جانشین اسم. منظور «خود شاعر» است و مخاطب شاعر «کوه دماوند» است.
معنی بیت: ای دماوند! خشم درونیات را در دلت پنهان نکن، بیرون بریز و از این شاعرِ دلسوختة دردمند پندی بشنو.
* گر آتش دل نهفته داری / سوزد جانت به جانت سوگند
آتش دل: استعاره از خشم درونی سوختن جان: کنایه از نابود شدن
«ت» در «جانت» در هر دو مورد نقش مضاف الیهی دارد.
توجه: فعلِ «میخورم» به قرینة معنوی محذوف است و بیت سه جمله دارد.
معنی بیت: اگر آتش درونت را بیرون نریزی و در دلت پنهان کنی به جان تو سوگند میخورم که جانت (وجودت) را نابود میسازد.
* ای مادر سرسپید بشنو / این پند سیاه بخت فرزند
سر: مجازاْ مو مادر سر سپید: استعاره از دماوند سپید سیاه: تضاد و تناسب
سیاه بخت فرزند: ترکیب وصفی مقلوب. منظور خود شاعر «ملکالشعرا بهار» است.
سرسپیدی: کنایه از پیری (اشاره به برف قلة دماوند)
معنی بیت: ای دماوند! ای مادر سرسپید من! این پند فرزند بدبخت خود را بشنو.
* از سر بکش آن سپید معجر / بنشین به یکی کبود اورند
معجر: روسری، چارقد اورند: اورنگ، تخت. مجازاْ فر و شکوه شأن و شوکت.
سپید معجر: ترکیب وصفی مقلوب. استعاره از برف روی کوه معجر سپید بر سر داشتن: کنایه از ناتوانی و عجز
بر اورند نشستن: کنایه از قدرتنمایی کردن، حکومت کردن سپید، کبود: تضاد و تناسب
سپید معجر و کبود اورند: ترکیب وصفی مقلوب (معجرِ سپید، اورند کبود)
معنی بیت: ای دماوند دست از ناتوانی بکش و قدرت خود را نمایان کن.
* بگرای چو اژدهای گرزه / بخروش چو شرزه شیر ارغند
بگرای: حملهور شو (حرکت کن) فعل امر از گراییدن شیر شرزه: شیر خشمگین
ارغند: خشمگین و قهرآلود گرزه: نوعی افعی دارای سم مهلک شرزه: خشمگین، زورمند، قوی
گرزه، شرزه: جناس ناقص در بیت، تشبیه وجود دارد. (مصرع اول و دوم)
معنی بیت: مانند اژدهای بزرگ و کُشنده، حملهور شو و مانند شیر خشمگین و قهرآلود، فریاد و خروشی برآور.
* بفکن ز پی این اساس تزویر / بگسل ز پی این نژاد و پیوند
پی: پایه، اساس اساس تزویر: پایههای حکومت ریاکار، اضافة استعاری
از پی افکندن: کنایه از نابودی کامل از پی گسلیدن: کنایه از نابودی کامل
تزویر: دروغپردازی، فریب دادن، دورویی کردن، ریاکاری پی، اساس: تناسب
این نژاد و پیوند: منظور شاهان سلسلة پهلوی نژاد پیوند: تناسب
موازنه: کلمات دو مصرع در قرینة هم دیگر، هم وزن هستند.
معنی بیت: پایههای این بنای ظلم و ریا را ریشهکن ساز و نسل و نژاد این حاکمان ظالم را نابود کن.
* بر کَن ز بُن این بنا که باید / از ریشه بنای ظلم برکند
واجآرایی در «ب» به منظور اصرار در برکندن نظام ظالمانة پهلوی از بن برکندن: کنایه از نابودکردن کامل
از ریشه برکندن: کنایه از نابودی کامل برکن، برکند: اشتقاق «بنا» در مصرع اول: استعاره از ظلم
بنای ظلم: تشبیه (ظلم به بنا تشبیه شده است) باید برکند: فعل مصرع دوم
معنی بیت: این بنای ظلم را نابود کن زیرا بنای ظلم را باید از ریشه برکند و نابود ساخت.
* زین بیخردان سفله بستان / داد دلِ مردمِ خردمند
سفله: پست و فرومایه داد دل: حق و حقوق مردم بیخرد، خردمند: تضاد
بیخردان سفله: حاکمان ظالم زمان شاعر واجآرایی صامت «د» و مصوت « -ِ »
معنی بیت: از این حاکمان بیعقلِ پست و فرومایه، حق انسانهای خردمند و آگاه را بگیر.
پاسخ خودآزمایی
ج۱- «سیم» استعاره از برف و «کمربند» بخش میانی کوه که پوشیده از سنگ و صخره و بدون برف است.
ج۲- به بلندی و رفعت کوه دماوند
ج۳- زیرا مشت نشانة اعتراض و پرخاشگری است در حالی که دماوند در موضع قیام و اعتراض نبوده و خاموش و ساکت است در نتیجه از تشبیه دماوند به مشت روزگار منصرف میشود و دماوند را به عنوان مظهر درد و اندوه جامعه به قلب منجمد زمین تشبیه میکند و حالت خفقان حاکم بر جامعه را توصیف میکند.
ج۴- برای این که چشم بشر، چهرة او را نبیند و از مصاحبت و همنشینی مردم نادان و شوم دیوصفت که در برابر ظلم و ستم، سکوت اختیار کردهاند، دور باشد.
ج۵- «ورم» استعاره از برآمدگی کوه دماوند و «کافور» استعاره از برف است.
ج۶- خود شاعر (ملک الشعرا بهار)
ج۷- دماوند، نماد آگاهان خاموش جامعه
منبع مطلب : adaberoz.blogfa.com
مدیر محترم سایت adaberoz.blogfa.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.
معنی و مفهوم شعر بفکن ز پی این اساس تزویر بگسل ز هم این نژاد و پیوند صفحه 37 فارسی دوازدهم
منبع مطلب : nexload.ir
مدیر محترم سایت nexload.ir لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.
معنی و نکات درس دماوندیه، فارسی دوازدهم
چند نکته:
این سروده در قالب قصیده است یعنی مصراع نخستین این سروده با همه ی مصرع های زوج هم قافیه است(بند- دماوند – کمربند – دل بند – مانند و...)
موضوع این چکامه(قصیده) سخن با دماوند .
در این سروده دماوند، نماد قدرت و توانایی است که حتّی در صورت بیدار شدن می توانست حکومت دیکتاتوری وقت را سرنگون سازد.
آتش درون دماوند ،نمادی از گرفتاری ها و تیره روزی های مردمِ بدبخت ایران است که به گونه ی آتش در دل دماوند انباشته گردیده است.
این سروده بر وزنِ(مستفعلُ فاعلاتُ فَع لُن) یا (مفعول مفاعلن فعولن) هزج مسدّس اخرب مقبوض محذوف است(نام وزن فقط برای رشته های علوم انسانی است)
محمّد تقی بهار،(1330-1266هجری شمسی) شاعر،روزنامه نگار،استاد دانشگاه و مرد سیاست بود.
شهرت ِشاعری بهار، به خاطرِ قصاید فخیم و استواری است که با توجّه به سنّت ادبیِ گذشته،
سروده است.
روزنامه های خراسان،نو بهار، تازه بهار و مجلّه ی دانشکده ،و نیز آثاری چون:تاریخِ احزاب سیاسی،
سبک شناسی،تاریخ تطوّر نظم و مقالات و نوشته های پراکنده از وی، بیانگر قدرتِ سحرِ قلمش
است.
(یه) در دماوندیه ،نشانه ی صفت نسبی است مثلِ مَدحیه ،بهاریه ،حبسیه،
********************************************************************************************************************************************************************************************************************
دماوندیّه
1_ ای دیو سپید پای در بند ای گنبد گیتی ای دماوند.
دیو سپید:استعاره از دماوند و تلمیح به آخرین مرحله از هفت خوانِ رستم/گنبدگیتی:اضافه
استعاری/تشخیص در مصرع اوّل/تشبیه دماوند به گنبد گیتی/
اغراق در بزرگیِ دماوند در مصرع دوّم/پای در بند :کنایه از گرفتار و زندانی بودن است.
معنا: (ای دماوند ی که مانند دیوی سپید ،گرفتارو اسیر شده ای و چون بامِ جهان بر افراشته و
با شکوهی.)
2- از سیم به سر یکی کله خود زآهن به میان یکی کمربند
سیم = نقره ، سیمین یعنی نقره ای – زر یعنی طلا و زرّین یعنی طلایی در این جا سیم استعاره از برف است.
*کله خود = کلاه جنگی آهنین که پیکارگران در گذشته بر سر می گذاشتند.در این جا چون کلاه داشتن را به دماوند نسبت داده است پس آرایه ی جان بخشی دارد.
* کمربند آهنین ک استعاره از سنگ ها و صخره های کوه است که به رنگ تیره هستند ./
سیم و آهن:تناسب/ میان:ایهام(وسط و کمر)
معنا: ای دماوند، تو کلاهِ جنگیِ سپیدی از جنس نقره(برف) بر سر نهاده ای و کمر بندی آهنین(صخره ها و سنگ های میانه ی کوه) به کمر بسته ای (دماوند را رزمنده ای مسلّح پنداشته است.
3-تا چشم بشر نبیندت روی بنهفته به ابر چهرِ دل بند
در این بیت آرایه های تشخیص( نسبت دادن روی و چهره به دماوند) مراعات نظیر(روی چهره چشم) و حُسن تعلیل
(سراینده دلیل بلندی و پنهان شدن قلّه را به خاطر دوری از مردم دانسته است.) دیده می شود.
/جهش ضمیر : نبیندت روی(رویت را نبیند)
معنا: به دلیل این که چشم بشر تو را نبیند ،چهره ات (همان قله یا چکاد به زبان پارسی) را در دلِ ابر ها پنهان کرده ای.
(دماوند به دلیل بیزاری از مردمی که در سکوتند و در برابر رژیم دیکتاتوری زمانه بی تفاوت اند، بسیار ناراحت است.)
4- تا وارهی از دم ستوران وین مردم نحس دیو مانند...
این بیت با بیت بعدی وابسته و به اصطلاح« موقوف المعنی» هستند.
وارهی= آزاد شوی.
دم=مجاز (معنی غیر حقیقی) از هم سخنی است./مردم نحس را به دیو تشبیه کرده/
/ستوران:چهارپایان ، حیوانات ، استعاره از انسان های فرومایه و بی تفاوت به مسایل کشور خویش است./
معنا:(برای این که از هم نشینی با مردم ترسو و نادان و شوم(نحس) و دیو صفت رهایی یابی....)
این بیت با بیت پیشین قرابت معنایی دارد.
مفهوم:بیزاری از مردمی که نسبت به محیط خود و کشور خود بی تفاوتند.
5-با شیر سپهر بسته پیمان با اختر سعد کرده پیوند
شیر سپهر(استعاره از خورشید) اخترِ سعد:سیّاره ی مشتری است که به سعد اکبر معروف است./(اشاره به این که خانه ی خورشید در برجِ اسد است.)
سعد: خوشبختی که متضادِّ آن نحس است./بیت تشخیص نیز دارد.
تناسب بینِ شیر سپهر و اختر سعد/
/ کرده پیوند= ارتباط برقرارکرده است.
این بیت آرایه ی حسن تعلیل دارد، زیرا سُراینده اعتقاد دارد که چکاد(قلّه ی)دماوند به این دلیل بالا رفته است که با آفتاب پیمان ببندد و با سیّاره ی مشتری ارتباط بر قرار نماید.
معنا:( با آفتاب پیمان بسته ای و با سیّاره ی مشتری ارتباط برقرار کرده ای. به قول معروف« با بالا بالا ها می پری.»)
6-چون گشت زمین ز جورِ گردون چونین خفه و خموش و آوند
گردون= فلک و آسمان که در حال گشتن هستند ، ولی در این جا مُراد روزگار است.
جور= ستم(این بیت نیز با بیت بعدی پیوند معنایی دارد و موقوف المعانی هستند.)
آوند= واژگون ، معلّق
جور گردون:تشخیص و اضافه استعاری/مصرع دوّم:شبکه معنایی بینِ سرد و سیه و خموش/
معنا:(هنگامی که زمین از ستمِ آسمان (روزگار) این گونه خفه و ساکت و واژگون گردید...)
7- بنواخت ز خشم بر فلک مشت آن مشت تویی تو ای دماوند
/حسن تعلیل:شاعر دلیلِ به وجود آمدنِ دماوند را مشتی می داند که زمین بر فلک زده./
تشبیه ِدماوند به مشتِ روزگار / تشخیص نیز دارد.
معنا:(ای دماوند، زمین از بسیاری خشم، مشتی بر آسمان زد که تو، آن مشت هستی.)
در پندارِ شاعر روزگارگرفتار کننده ی کشور است، به همین دلیل زمین به آن مشت می زند.
در این بیت آرایه ی تشبیه دیده می شود. قله (چکاد) «مشبه» و مشت «مشبّه به» است.
آرایه ی تکرار نیز در واژه ی مشت دیده می شود.
در واج «ت» و« ش» نیز واج آرایی آشکار و هویداست.
8_تو مشتِ درشتِ روزگاری از گردش قرن ها پس افکند
پس افکند= چیزی که از کسی پس افتاده باشد به معنای دیگر،باقی مانده باشد ، میراث. این واژه صفت مفعولی مرکّبمرخّم است.
مرکّب است چون از دو واژه ی با معنا(پس،افکند) درست شده است.
مرخّم است چون واج «ه» از آن بریده شده است. اصلاً مرخّم یعنی دُم بریده ،پس اگر واج«ه» را دُمِ این واژه بدانیم ، می بینیم که بریده شده است.
در مصرع اوّل تشبیه/تشخیص نیز دارد.
معنا= ای دماوند، تو مانند مشتِ کوبنده ی روزگاری که از گذشتِ روزگار، برای ما به ارث مانده ای.
(این بیت تشبیه دارد که با توجّه به معنای آن می توانید پایه های آن را آشکار سازید.)
9-ای مشتِ زمین بر آسمان شو بر وی بنواز ضربتی چند
مشتِ زمین:استعاره از دماوند/تشخیص در هر دو مصراع/
/چند:صفت مبهم که پس از موصوف آمده
دربرخی نسخه ها به جای (وی) از (ری) استفاده شده که چون دماوند در اطراف ری و در شمال
تهران است،بی تناسب نیست.
در این جا شاعر، به دماوند دستور می دهد:
( ای دماوند که مانند مشتِ زمین هستی به آسمان برو و به آن چند ضربه مشتی بزن.)
................................................................................................................................................
10-نی نی تو نه مشت روزگاری ای کوه نیم ز گفته خرسند
نیَم: نیستم/خرسند: راضی/
بیت دارای پنج جمله است.
در این بیت بهار از تشبیهِ خود پشیمان می شود و می گوید:
( نه نه، ای دماوند، تو مشتِ سهمگینِ روزگار نیستی و من از سخنِ خود راضی نیستم.)
11-تو قلب فسرده ی زمینی کز درد ورم نموده یک چند
فسرده= افسرده در این جا معنای یخ زده می دهد.البته ،ایهام دارد(دل مرده و یخ زده)//باز هم آرایه ی تشبیه، در این بیت چشمک می زند.
ورم=استعاره از برآمده بودن کوه دماوند است./ تشخیص نیز دارد./یک چند: قید مقدار
معنا: (ای دماوند تو مانند قلب یخ زده ی زمینی که از شدّت درد و ناراحتی مدّتی است که ورم کرده ای.)
نکته ی دستوری: «تو» نهاد (مسندالیه) است« قلب فسرده ی زمین» مسند و«ی» پس از زمین فعل ربطی است.
12- تا درد و ورم فرو نشیند کافور بر آن ضماد کردند
کافور=مادّه ای است خوش بو که از گیاهانی مانند ریحان و بابونه و چند گیاه دیگر به دست می آید. گذشتگان از این مادّه به عنوان مرهم استفاده کرده و آن را روی زخم می مالیدند.البتّه برای کاهش
حرارت بدن و گندزدایی نیز کاربرد داشته و دارد.و طبعِ آن سرد است.
ضِماد= مرهم، ضماد کردن یعنی دارو مالیدن بر روی زخم.
تا= به معنای برای این که
بین درد و ورم و کافور مراعات نظیر دیده می شود.
فرو نشیند ؛ فعل پیشوندی است.
بهار ،برف های روی چکاد دماوند را به ضماد، مانند(تشبیه) کرده است./ کافور:اسنعاره از برف
معنا:(به خاطرِ این که این درد و ورم التیام پیدا کند بر روی آن مرهمی از برف نهاده اند.)
13-شو منفجر ای دلِ زمانه وان آتش خود نهفته مپسند
از این بیت به بعد شاعر، روشنفکران و آزادی خواهان را خطاب می کند.
معنی :(ای دماوند ،که مانند دلِ زمانه هستی منفجر شو وخاموش بودنِ خود را شایسته مدان.)
دل زمانه = استعاره از دماوند است.در این استعاره ،جان بخشی نیز وجود دارد.
دل زمانه: اضافه ی استعاری
14-خامش منشین سخن همی گوی افسرده مباش، خوش همی خند
دو تضاد در این بیت دیده می شود که عبارت اند از:
خامش نشستن با سخن گفتن- افسرده بودن با خوش همی خندیدن
« خند» و «گوی» هر کدام بن مضارع، از مصدرِ خندیدن و گفتن هستند که در این بیت به جای فعل امر به کار رفته اند.(همی گوی = بگو و همی خند = بخند.)
/خوش همی خند، کنایه از امید وار باش /بیت،تشخیص نیز دارد./
معنا: (ای دماوند، خاموشی را کنار بگذار(به ستم و ستمگری اعتراض کن)و دست از افسردگی بردار و شاداب و با نشاط باش.)
15-پنهان مکن آتش درون را زین سوخته جان شنو یکی پند
سوخته جان: صفت مرکّب است که به جای اسم آمده است. یعنی خود ملک الشعرای بهار است.
باز دوباره می بینیم که بن مضارع شنو به جای فعل امر آمده است یعنی بشنو.
/آتش:استعاره از درد و رنج یا خشم/سوخته جان:استعاره از خودی شاعر و هر انسانِ آزادی خواه/
معنا:(ای دماوند، خشم درونی ات را پنهان مکن و از این شاعرِ دل سوخته پندی بشنو.(پند شاعر بیت بعدی است.)
16-گر آتش دل نهفته داری سوزد جانَت ، به جانت سوگند
آتش : استعاره از خشم درونیِ دماوند است./آرایه ی تکراریا واژه آرایی/
سوگند:قسم(در قدیم به معنیِ گوگرد بوده)
معنی:(ای دماوند، اگر آتش درونی ات را پنهان کنی، سوگند به جانت که جانت خواهد سوخت.)
سر در این مجاز از مو است.( مجاز واژه ای که دارای معنای غیر حقیقی باشد.)
مادر سر سپید=منظور کوه دماوند است که در چکادش(قلّه اش) برفی سپید نشسته است. در این بیت استعاره است از،آزادی خواهان جامعه است.
سیاه بخت فرزند ، ترکیب وصفی مقلوب است(همان موصوف و صفت)که موصوف و صفتش جابه جا شده باشد. سیاه بخت فرزند به گونه ی غیر مقلوب این گونه بوده است:فرزند سیاه بخت. ///
منظور از سیاه بخت فرزند، خود شاعر است.
مادر سر سپید:ایهام(کوهی که سرش به خاطری برف، سپید است و نیز موی سپید و کهنسال است.)
سر سپیدی: کنایه از کهنسالی و با تجربه بودن/تضاد: بینِ سپید و سیاه
معنا: ای مادرِ سر سپید(آزادی خواهان و آگاهانِ خاموش جامعه)این پند فرزند تیره بخت خود را بشنوید.
18-از سر بکش آن سپید معجر بنشین به یکی کبود اورند
معجر= روسری ، چارقد/سپیدمعجر:ترکیب وصفی مقلوب است.
اورند= اورنگ، تخت پادشاهی، مجازاً به معنای فَرّ و شکوه و شوکت است.
کبود اورند = تخت تیره رنگ، ترکیب وصفی مقلوب است در واقع اورند ِ کبود است.
معنی: (ای دماوند،روسری سپیدت را کنار بزن و قیام کن و باقدرت و شکوهِ خود بر تختِ پادشاهی
تکیه بزن.)شاعر از آزادی خواهان و روشنفکران می خواهد عجز و ناتوانی را ازخود دور کنند.
بگرای= گرایش کن ، حمله ور شو ، حرکت کن
گرزه = نوعی مار بزرگ دارای سمّ کشنده.این کلمه در فرهنگِ لغت اسم است امّا در این جا،
در جایگاهِ صفت نشسته است.
شرزه= خشمگین، با گرزه جناس دارد.(جناس ناقص اختلافی در حرف اول)
ارغند= خشمگین.و قهر آلود. در فرهنگ لغت به معنیِ دلیر و شجاع نیز آمده،
معنا: (ای دماوند، مانند اژدهایی خشمگین با دیکتاتور زمانه، ستیزه(جنگ)کن،و مانند شیری خشم
آلود و دلیر، به غرّش در بیا ).
20- بفکن ز پی این اساس تزویر بگسل ز پی این نژاد و پیوند
پی= پایه و اساس
اساس تزویر : اضافه ی استعاری است.(اضافه های استعاری، استعاره ی بالکنایه یا استعاره ی
مکنیه هستند.)///به معنای پایه های حکومت است.
نژاد و پیوند: نسل و تبار//
بگسل:پاره کن،جدا کن. . در متنِ درس به معنیِ نابود کن
این بیت دارای آرایه ی موازنه است(برای رشته های علوم انسانی)
واژه های ،پی و اساس، رابطه ی ترادف دارند.
معنا: این بنای ظلم وستمگری را از ریشه برکن و نسل و دودمانِ این فرمان روایانِ ستمگر رانابود ساز.
بفکن ز پی(= ازپی افکندن)=نابودی کامل، ازبیخ و بن ویران کردن
از هم گسلیدن= باز کنایه از نابودی کامل است.
21-بر کن زبُن این بَنا که باید از ریشه بنای ظلم بر کند
در واج «ب» واج آرایی دیده می شود.
ازبن بر کندن کنایه از نابودی کامل است.
بنا در مصراع نخست استعاره از بنای ستم گری است.
بنای ظلم، اضافه ی تشبیهی است./بنا،آرایه ی تکرار نیز دارد./اشتقاق بینِ بن و بنا
معنا: این بنای ستم گری را از بنیان نابود کن ،چرا که باید بنای ظلم را از ریشه بر کند و نابود
ساخت.
سفله= آدمیان پست و فرو مایه ، بدسگال
واج آرایی در «د» و مصوت«-ِ»
در مصرع دوّم، تتابع اضافات وجود دارد/تمامِ مصرع دوّم ،مفعول برای فعلِ بستان
معنی:( ای دماوند، داد دلِ مردمانِ خردمند را از این حاکمانِ بی خرد و فرومایه بگیر.)
یک توضیح:بهار در جایی گفته است: این مردم نحس دیو مانند و در جای دیگری گفته است این مردم خردمند. شاید این پندار در ذهن شما نوعی دو گانگی ناخردمندانه پدید آورد اما در واقع این گونه نیست چون بهار مردم جامعه را به دو گروه تقسیم کرده است ، نخست ، مردمی نا خردمند که همان مردمِ نحس دیو مانند است. دیگر گروه خردمندان است که بهار این گروه را دردمند می داند و از دماوند می خواهد که داد دل این گروه از مردم را بگیرد.
پایان این درس
حسین حسین زاده بافرانی-دبیر ادبیّات فارسی دبیرستان شهید چمران نایین-آبان 97
منبع مطلب : hosein20122012.blogfa.com
مدیر محترم سایت hosein20122012.blogfa.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.
جواب کاربران در نظرات پایین سایت
مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.
نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.